Біялогія. 11 клас

Развіццё першаснага імуннага адказу падзяляюць на некалькі этапаў. На першым этапе адбываецца паглынанне макрафагамі чужародных часцінак, якія трапілі ва ўнутранае асяроддзе арганізма. *Унутры макрафага такія часціцы расшчапляюцца на невялікія фрагменты. Гэтыя фрагменты аб’ядноўваюцца са спецыяльнымі бялкамі, якія выносяцца на вонкавую паверхню макрафага.* Далей макрафагі перамяшчаюцца ў лімфатычныя капіляры і з токам лімфы трапляюць у другасныя органы імуннай сістэмы, напрыклад у лімфатычныя вузлы. Тут ажыццяўляецца другі этап у развіцці спецыфічнай аховы.

У другасныя органы імуннай сістэмы з крывяносных капіляраў увесь час паступаюць Т-лімфацыты. *Яны адрозніваюцца адзін ад аднаго спецыяльнымі рэцэптарамі для распазнання антыгенаў. Такія рэцэптары фарміруюцца пры выспяванні Т-лімфацытаў у тымусе. Кожны Т-лімфацыт мае рэцэптары да пэўных антыгенаў. Разнастайнасць Т-лімфацытаў па такіх рэцэптарах  настолькі вялікая, што перакрывае магчымую колькасць антыгенаў, якія могуць трапіць ва ўнутранае асяроддзе арганізма. Вобразна кажучы, у арганізме заўсёды знойдзецца некалькі Т-лімфацытаў, у якіх рэцэптары падыходзяць да таго антыгену, што быў захоплены тым ці іншым макрафагам.*

У другасных органах імуннай сістэмы макрафагі і Т-лімфацыты рухаюцца так, каб іх паверхні дакраналіся. Пры гэтым кожны макрафаг уваходзіць у кантакт з Т-лімфацытамі рознай спецыфічнасці. Калі рэцэптары Т-лімфацыта не адпавядаюць фрагменту чужароднай часціцы на паверхні макрафага, яны разыходзяцца, і макрафаг кантактуе з наступным Т-лімфацытам. Так адбываецца да таго часу, пакуль побач з макрафагам не апынецца Т-лімфацыт патрэбнай спецыфічнасці. У гэтым выпадку за кошт злучэння рэцэптараў Т-лімфацыта і фрагментаў антыгену на макрафагу кантакт атрымліваецца больш працяглым. У ходзе гэтага кантакту макрафаг актывуе Т-лімфацыт на размнажэнне. Пасля дзялення актываванага Т-лімфацыта абедзве даччыныя клеткі зноў дзеляцца, і так паўтараецца шмат разоў. Вельмі важна тое, што ўсе ўзнікшыя пры такіх дзяленнях клеткі маюць такія ж рэцэптары для антыгену, як і зыходны актываваны Т-лімфацыт. У выніку ў арганізме з'яўляецца мноства клетак, патрэбных для барацьбы менавіта з гэтым антыгенам. Гэта значыць, з кожнага актываванага Т-лімфацыта фарміруецца клон, які складаецца з тысяч аднолькавых клетак. У гэтым і заключаецца сутнасць другога этапу ў фарміраванні спецыфічнай аховы.*

Тут важна адзначыць, што Т-лімфацыты адрозніваюцца не толькі па спецыфічнасці да антыгена. Пры выспяванні ў тымусе Т-лімфацыты па­дзяляюцца на Т-хэлперы і Т-кілеры. Т-хэлперы (ад англ. helper — памочнік) самі не ўступаюць у барацьбу з чужародным агентам, а дапамагаюць актывавацца В-лімфацытам. Для гэтага яны праз крывацёк пераходзяць з аднаго другаснага органа імуннай сістэмы ў другі, затым у наступны і гэтак далей.

В-лімфацыты таксама маюць рэцэптары для антыгенаў. Такімі рэцэптарамі з’яўляюцца замацаваныя ў мембране в-лімфацыта антыцелы. Антыцелы *(імунаглабуліны)* — гэта бялковыя малекулы, якія могуць спецыфічна злучацца з антыгенам. 

*У кожнага нядаўна ўтворанага В-лімфацыта фарміруецца пэўная спецыфічнасць гэтых рэцэптараў.* Для В-лімфацытаў, як і для Т-лімфацытаў, характэрна вялікая разнастайнасць па спецыфічнасці ў адносінах да антыгенаў. В-лімфацыты таксама пастаянна перамяшчаюцца з аднаго другаснага органа імуннай сістэмы ў другі. Гэта павялічвае верагоднасць сустрэчы Т-хэлпераў, якія з’явіліся на другім этапе, з В-лімфацытам, *які мае  рэцэптары да таго чужароднага агента, з якім зараз разгортваецца барацьба*.

Калі такая сустрэча ажыццяўляецца, В-лімфацыт атрымлівае ад Т-хэлпера сігнал актывацыі і пачынае дзяліцца. Пры гэтым усё яго патомства захоўвае ўласцівую зыходнай клетцы спецыфічнасць рэцэптараў. Гэта значыць, што і на трэцім этапе развіцця спецыфічнай аховы арганізм у шмат разоў павялічвае колькасць патрэбных клетак.

Большая частка размножаных В-лімфацытаў ператвараецца ў плазматычныя клеткі (плазмацыты). Так называюцца В-лімфацыты, якія з другасных органаў імуннай сістэмы пераходзяць у плазму крыві. Яны сінтэзуюць і выдзяляюць у кроў вялізную колькасць антыцел. Гэтыя антыцелы маюць тую ж спецыфічнасць, што і рэцэптары зыходнага В-лімфацыта. Антыцелы звязваюцца з антыгенам, што спрыяе яго хуткаму знішчэнню фагацытуючымі клеткамі. Сфарміраваная такім чы­нам спецыфічная ахова называецца гумаральным імунным адказам. *Назва паходзіць ад лацінскага слова humor — вадкасць. Гэтым падкрэсліваецца, што ахоўнымі ўласцівасцямі валодае плазма крыві, а не клеткі. Прычым, у адрозненне ад сістэмы камплементу, такая ахова з'яўляецца высока спецыфічнай. Гэта абумоўлена малекулярнай структурай антыцел.*