§ 3-23. Амонімы. Спосабы размежавання мнагазначных слоў і амонімаў. Міжмоўныя амонімы. Вобразна-выяўленчыя магчымасці амонімаў. Слоўнікі амонімаў

Практыкаванне № 29

Выпішыце са сказаў спачатку амонімы, а затым  мнагазначныя словы. Абгрунтуйце свой выбар.

1. Люблю я лес, адвечны бор, дзе ўзносяць хвоі ўгору шапкі (Я. Колас).
2. Крайнія стаялі амаль пад самымі соснамі, так што шышкі і хвоя заляталі ў двары (І. Шамякін).
3. Усё відаць, як на далоні… Нават бачыш, як трапечацца зжаўцелы ліст на бліжняй бярозе (М. Лынькоў).
4. Як шкада мне, што паштовы голуб ад цябе ліста не прынясе (М. Аўрамчык).
5. На многа вёрст былі відаць з гары… палі жытоў і канюшыны (З. Астапенка).
6. Шумейка зняў гару нейкіх папер і кніжак з крэсла (У. Дамашэвіч).
7. Міхась перабраўся на гару, на хату, дзе была яго пасцель (У. Дамашэвіч).
8. Сцёпка паважна расчыніў чамадан і выняў адтуль вялікую суконную хустку — гасцінец для маткі (Я. Колас).
9. Беларускія бярозы абапал гасцінца калыхалі думкі шумам хлопчыку-ўкраінцу (Я. Купала).

Амонімы, якія адносяцца да адной часціны мовы, называюцца лексічнымі.
Яны бываюць поўныя і няпоўныя.

Поўныя лексічныя амонімы супадаюць ва ўсіх формах: байка1 — ‘літаратурны твор’; байка2 — ‘тканіна’.

Няпоўныя лексічныя амонімы супадаюць толькі ў асобных граматычных формах: кадры (фільма) — назоўнік можа медь форму адзіночнага ліку (кадр) — і (акадэмічныя) кадры — ужываецца толькі ў форме множнага ліку.

Ад лексічных амонімаў адрозніваюць амаформы, амафоны і амографы.

Амаформы словы, якія супадаюць толькі ў адной ці некалькіх граматычных формах:
ліпкі (множны лік назоўніка ліпка) і ліпкі (прыметнік);
піла (назоўнік) і піла (дзеяслоў прошлага часу);
варта (назоўнік) і варта (прэдыкатыўнае прьтслоўе).
Амафоны словы, якія гучаць аднолькава, але пішуцца па-рознаму: казка [каска] і каска [каска], код [кот] і кот [кот].
Да амафонаў адносяцца і выпадкі супадзення ў вымаўленні агульнага і ўласнага назоўнікаў: Раман і роман.
Амографы словы, якія пішуцца аднолькава, але вымаўляюцца па-рознаму, што тлумачыцца розным націскам: мукá і му́ка, кáра і карá; кáпаць і капáць.