§ 31–1. Дзеяслоў: агульнае значэнне, марфалагічныя прыметы, сінтаксічная роля. Формы дзеяслова. Марфалагічны разбор дзеяслова. Сэнсава-стылістычная і тэкстаўтваральная роля дзеяслова ў тэкстах розных тыпаў і стыляў маўлення
Практыкаванне 307-1
Разгледзьце схему. Раскажыце пра формы дзеяслова, дапоўніўшы сказы.
Формы дзеяслова:
І. Неазначальная форма (інфінітыў)
ІІ. Асабовыя формы
ІІІ. Асобыя формы:
- Дзеепрыметнік
- Дзеепрыслоўе
Неазначальная форма дзеяслова (інфінітыў) — гэта яго ... форма. Яна называе ..., але ... форм часу, асобы, ліку: вучыцца, глядзець, ахоўваць.
Асабовыя формы дзеяслова — формы, якія паказваюць, хто або што ... : я вучуся, ты глядзіш, мы ахоўваем.
Дзеясловы змяняюцца па асобах у ... і ... часах ... ладу.
Асабовыя формы дзеяслова ў сказе ў асноўным выконваюць функцыю ..., аднак могуць выконваць функцыю ... членаў сказа.
Дзеясловы могуць абазначаць дзеянне, утворанае само па сабе, без указання на асобу. Яны маюць назву — ... : мне не спіцца, на вуліцы світае.
Асобыя формы дзеяслова спалучаюць у сабе прыметы ... і ... (дзеепрыметнік), ... і ... (дзеепрыслоўе).
Дзеепрыметнік абазначае ... ..., якая выражана праз дзеянне: падлога (якая?) падмеценая; дзеепрыслоўе абазначае ... ..., якое перадаецца праз іншае (дадатковае) дзеянне: ішлі (як?) спяваючы, чытаў (як?) захапляючыся.
Назавіце граматычныя катэгорыі дзеяслова. Ахарактарызуйце іх.