§ 12. Эканоміка і яе роля ў жыцці чалавека і грамадства
Паняцце эканамічнай сістэмы. Развіццё грамадства паказала магчымасць існавання некалькіх варыянтаў арганізацыі эканамічнага жыцця. Яны атрымалі назву эканамічных сістэм. Эканамічная сістэма ўяўляе сабой сістэму па арганізацыі і кіраванні адносінамі паміж эканамічнымі суб’ектамі ў працэсе вытворчасці, размеркавання, абмену і спажывання эканамічных даброт.
Для вызначэння эканамічных сістэм выкарыстоўваюць два асноўныя крытэрыі:
1) хто валодае фактарамі вытворчасці;
2) спосаб каардынацыі і кіравання эканамічнай дзейнасцю.
Вылучаюць наступныя асноўныя эканамічныя сістэмы: традыцыйная эканоміка, рыначная эканоміка, планавая эканоміка, змешаная эканоміка.
Ці існуюць у наш час краіны з традыцыйнай эканомікай?
Што такое Вялікая дэпрэсія? Які ўплыў яна аказала на развіццё рыначнай эканомікі?
Якія станоўчыя і адмоўныя рысы планавай эканомікі?
Кожная з эканамічных сістэм шукае свае падыходы да вырашэння галоўных эканамічных пытанняў і размеркавання абмежаваных рэсурсаў. У самым агульным выглядзе можна назваць тры шляхі вырашэння грамадствам галоўных пытанняў эканомікі: згодна з заведзенымі здаўна звычаямі (па традыцыі); шляхам аддачы распараджэнняў і загадаў «зверху ўніз» (каманднымі метадамі); з дапамогай рыначных механізмаў.
У чыстым выглядзе пералічаныя эканамічныя сістэмы сёння не існуюць. Для большасці развітых краін характэрна змешаная эканоміка.
Для таго каб зразумець, як функцыянуе любая эканамічная сістэма, неабходна высветліць, як складваюцца ў грамадстве адносіны паміж разнастайнымі эканамічнымі суб’ектамі ў сувязі з размеркаваннем і прысваеннем эканамічных даброт.