Грамадазнаўства. 10 клас

Прынцыпы прававой дзяржавы. Cтанаўленне і развіццё прававой дзяржавы неаддзельнае ад станаўлення і развіцця сферы правоў чалавека, якія, у рэшце рэшт, сталі тым цэнтральным элементам, вакол якога і з’явілася ўся канцэпцыя прававой дзяржавы.

Якія правы чалавека вы ведаеце? Ці звязаны асабістыя (грамадзянскія) правы з грамадзянствам пэўнай дзяржавы?

На працягу стагоддзяў ідэя ўсеагульных правоў чалавека развівалася з апорай на паняцці годнасці і павагі асобы. Аднак спатрэбіліся намаганні многіх пакаленняў, каб ідэя шанавання правоў была замацавана ў законах. У 1215 г. англійская знаць і прадстаўнікі духавенства, прыняўшы Вялікую хартыю вольнасцей (Magna Carta), вымусілі караля Англіі надалей кіраваць згодна з законам. У Статуце ВКЛ 1588 г. знайшла адлюстраванне ідэя падзелу ўлады на заканадаўчую (сойм), выканаўчую (вялікі князь, адміністрацыйны апарат) і судовую (Трыбунал ВКЛ, земскія і падкаморскія суды, выбарныя і незалежныя ад адміністрацыі).

Англійскі філосаф XVII ст. Джон Лок распрацаваў тэорыю, згодна з якой кожны чалавек мае пэўныя правы ад нараджэння і яны не дорацца яму дзяржавай. Пры гэтым адносіны да дзяржавы залежаць ад таго, наколькі яна выконвае дадзеныя натуральныя правы. Ідэя, згодна з якой з натуральных правоў чалавека павінны вынікаць пэўныя прававыя гарантыі, атрымлівала ўсё большае прызнанне і стала знаходзіць адлюстраванне ў канстытуцыях шэрагу краін.

Прававая дзяржава — гэта форма арганізацыі палітычнай улады ў краіне, заснаваная на вяршэнстве права, падзеле ўлад, захаванні правоў і свабод чалавека і грамадзяніна. Свае асноўныя рысы і прыметы канцэпцыя прававой дзяржавы набыла ў канцы XIX — пачатку XX ст. Правы і свабоды чалавека былі прызнаныя неадчужальнымі, а іх павага, захаванне і абарона з боку дзяржавы — абавязковымі. У прававой дзяржаве «не закон ляжыць у аснове правоў людзей, а правы чалавека — у аснове закону». Мэтай з’яўляецца забеспячэнне правоў чалавека, недапушчэнне парушэння яго свабоды. Гэтаму галоўнаму палажэнню падпарадкаваны ўсе іншыя прынцыпы прававой дзяржавы.

У якіх артыкулах Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь замацаваны асноўныя прынцыпы прававой дзяржавы? Падмацуйце цытатамі з дакумента.

Найважнейшай умовай пабудовы прававой дзяржавы з’яўляецца не проста абвяшчэнне дадзеных прынцыпаў, а іх гарантаванасць, ператварэнне ў рэальную практыку адносін дзяржавы і грамадства, дзяржавы і чалавека.