* Паэма «Сымон-музыка»

Кампазіцыйная асаблівасць паэмы

У паэму ўключаны ўстаўныя элементы (казка пра варону, песня пра пясочак і г. д.), якія з’яўляюцца не проста дапаўненнем, існуюць не паралельна з асноўным тэкстам, а выступаюць яго неад’емнай часткай, што дапамагае паглыбіць ідэйны змест усяго твора, настройвае чытача на адпаведнае прачытанне, дазваляе ўзняць важныя пытанні. У «Песні аб званох», напрыклад, сярод іншага даводзіцца думка аб тым, што сапраўднае мастацтва вечнае, заўжды надзённае:

Але голас праўды, згоды       
Не замрэ ў душы ніколі:        
Будзе клікаць ён да волі,       
Будзе ў сэрцы жыць заўсёды,
Як той вобраз лепшай долі.   

Казка пра дуб, якая ўтрымлівае ўласны алегарычны сэнс, шчыльна злучана з паэмай і завяршаецца наступным чынам:

А як волю ўсю пачуе,   
Дрэва тое ажыве,         
Песня-радасць запануе,
У прасторы паплыве,    
А на тых яго карэннях   
Дрэвы новыя ўзрастуць 
І другому пакаленню    
Тую песню дапяюць.    

У прыведзеным урыўку ўздымаецца таксама праблема пераемнасці пакаленняў, традыцый і наватарства. Праз вобраз дуба гэты фрагмент асацыятыўна звязваецца з апавяданнем Ядвігіна Ш. «Дуб-дзядуля», і напаўненне вобраза ў нечым падобнае да ядвігінскага.

Цытаты з лістоў Якуба Коласа, у якіх гаворыцца пра стварэнне паэмы «Сымон-музыка»:

«Заўтра іду з дому ў дарогу. Паеду да таварыша ў вёску, там думаю прабыць з які месяц і хоць крыху забыць усякую нэндзу. А то пачуванне маё не вельмі важнае. Увесь час гасцінны ахвярую “Сымону-музыку”».

«“Сымона-музыку” я гэтым летам скончу. Тады, можа, удасца надрукаваць яго асобна, бо рэч будзе дужа вялікая».  

«“Сымон-музыка” ляжыць, бедны, чакае лепшых часоў. Як напісаў вясною другую частку (напісана столькі, сколькі і ў першай частцы), так яно і засталося. Адзін толькі раз браўся за яго тут, а болей не выпадала. Дрэнна. На другі год прыйдзецца паехаць у вёску, бо тут толькі будзеш час траціць, а карысці не будзе».

«Шкода мне, што мой “Сымон-музыка” пакінен пасярод дарозі» (З лістоў да Вацлава Ластоўскага (1912)).

«“С.[ымон]-м.[узыка]” ўжо ў друкарні. З пятніцы ляжыць. Колькі праляжыць там, сказаць трудна. Напэўна, нядзелі са дзве. Ну што ж? Гультай мой Сымон, не любіць борзда за работу брацца» (З ліста да жонкі Марыі Міцкевіч (1925)).