Беларуская мова. 10 клас

Прачытайце. Сфармулюйце і сцісла запішыце асноўную думку кожнай часткі тэксту, а потым перакажыце яго.

Правільнае вымаўленне — істотны кампанент паняцця «культура вуснага маўлення». Існуюць адзіныя, абавязковыя для ўсіх носьбітаўф мовы нормы літаратурнага вымаўлення, якія, аднак, нярэдка парушаюцца па розных прычынах.

Першая з іх — захаванне ў вымаўленні дыялектных рыс роднай гаворкі. У мастацкіх творах пісьменнікі нярэдка абгрунтавана выкарыстоўваюць такія фанетычныя дыялектызмы для маўленчай характарыстыкі персанажаў. Напрыклад, у рамане І. Мележа «Людзі на балоце» чытаем: Ціхо ты, ціхо, Ганначко! Корч ездзіў у мясцечко па дохтара.

Другой прычынай парушэння арфаэпічных норм, на думку лінг­віста А. Падлужнага, «з’яўляецца двухмоўнаясл сітуацыя, пры якой адзін і той жа чалавек карыстаецца то рускай, то беларускай мовай. Пры слаба выпрацаваных навыках вымаўлення звычайна парушаюцца арфаэпічныя правілы як той, так і другой мовы».

Так, пад уплывам рускай мовы магчыма не зусім цвёрдае вы­маўленне [ч] ([ч’алав’э´к], [ч’і´сты]), вымаўленне гука [в] на месцы [ў] ([наста´вн’ік],
[навра´], [пра´вда]), дж вымаўляецца як спалучэнне гукаў або як [ж] ([дажджы´], [джа´ла]), часам вымаўляецца паўмяккі [р’] ([р’аб’і´на], [ар’а´ц’]).

Трэцяя прычына памылак у вымаўленні — уплыў арфаграфіі. Іншы раз вымаўляюць словы так, як прывыклі іх пісаць: [адкус’і´ц’], [ву´чышс’а] замест [аткус’і´ц’], [ву´чыс’а] (Паводле І. Лепешава).

Растлумачце пастаноўку працяжніка ў сказах.
 Падрыхтуйце вуснае выказванне на тэму «Чаму трэба захоўваць арфа­эпічныя нормы?».