§ 18. Алкіны
Атрыманне ацэтылену
1. Карбідны спосаб
Ацэтылен атрымліваюць у выніку дзеяння вады на карбід кальцыю СаС2. Чысты карбід кальцыю ўяўляе сабой цвёрдае белае рэчыва без паху. Тэхнічны прадукт мае шэры колер і непрыемны пах з-за наяўнасці дамешак.
Карбід кальцыю бурна рэагуе з вадой, пры гэтым вылучаецца ацэтылен:
Для атрымання карбіду кальцыю выкарыстоўваюць вапняк (СаСО3), пры награванні якога ўтвараецца аксід кальцыю. Потым аксід кальцыю спякаюць з вугалем у электрапечы пры тэмпературы прыкладна 2000 °С:
2. Піроліз метану
атрымання алкінаў
Яшчэ адным спосабам атрымання ацэтылену з’яўляецца частковае тэрмічнае раскладанне метану. Вы ўжо ведаеце, што калі алканы нагрэць да высокай тэмпературы (падвергнуць піролізу), то яны раскладаюцца на вуглярод і вадарод (§ 10). Аказваецца, адным з прамежкавых прадуктаў піролізу метану з’яўляецца ацэтылен. Каб прадухіліць раскладанне ацэтылену, які ўтвараецца пры высокай тэмпературы (прыкладна 1500 °С), прадукты рэакцыі хутка ахалоджваюць. Працэс, які працякае, можна паказаць ураўненнем:
З іншымі метадамі атрымання алкінаў вы можаце пазнаёміцца, перайшоўшы па спасылцы ў QR-кодзе.
Вуглевадароды нецыклічнай будовы, у малекулах якіх маецца адна трайная сувязь, называюцца алкінамі.
Агульная формула алкінаў CnH2n–2.
Трайная сувязь у малекулах алкінаў уключае адну σ- і дзве π-сувязі.
Характэрнымі для алкінаў з’яўляюцца рэакцыі далучэння па трайной сувязі. Пры гэтым адбываецца расшчапленне π-сувязей. Алкіны могуць далучаць галагены, вадарод, галагенавадароды.
Рэакцыі абясколервання раствору перманганату калію і бромнай вады з’яўляюцца якаснымі рэакцыямі на кратную (двайную і трайную) сувязь.
Ацэтылен атрымліваюць дзеяннем вады на карбід кальцыю і піролізам метану.
Алкіны ізамерны алкадыенам.