Біялогія. 10 клас

У залежнасці ад тыпу клетак, якія з’яўляюцца асновай для размнажэння, адрозніваюць два тыпы размнажэння: бясполае і палавое. Іх падабенства заключаецца ў тым, што абодва тыпы прыводзяць да павелічэння колькасці асобін і тым самым спрыяюць захаванню віду. Аднак паміж бясполым і палавым размнажэннем існуюць значныя адрозненні па цэлым шэрагу прымет (гл. табл.).

 Табліца. Параўнальная характарыстыка бясполага і палавога тыпаў размнажэння

Бясполае размнажэнне	Палавое размнажэнне
Біялагічнай асновай для размнажэння з’яўляецца дзяленне клетак з захаваннем зыходнага двайнога набору храмасом (за выключэннем спораўтварэння ў раслін)	Біялагічнай асновай размнажэння з’яўляецца дзяленне клетак з утварэннем гамет
Прымае ўдзел толькі адна асобіна	Прымаюць удзел, як правіла, дзве асобіны
Не адбываецца ўтварэння гамет	Утвараюцца гаметы
Новая асобіна ўтвараецца з неспецыялізаваных саматычных клетак або са спор	Новая асобіна, як правіла, утвараецца з зіготы, якая з’яўляецца вынікам зліцця гамет
Даччыныя арганізмы з’яўляюцца дакладнымі копіямі мацярынскага арганізма (за выключэннем патомства са спор у раслін)	Даччыныя арганізмы не з’яўляюцца дакладнымі копіямі мацярынскага арганізма
Дазваляе захаваць чысціню віду	Стварае разнастайнасць асобін
Забяспечвае хуткае павелічэнне колькасці асобін, але зніжае іх прыстасаванасць да зменлівых умоў асяроддзя	Колькасць асобін павялічваецца адносна павольна, але асобіны лепш прыстасоўваюцца да зменлівых умоў асяроддзя

 

Калі від размнажаецца толькі бясполым шляхам, то будзе адбывацца хуткае павелічэнне колькасці асобін з захаваннем пастаянства прымет віду  (перавага бясполага размнажэння). Аднак захоўванне пастаянства прымет у нашчадкаў у зменлівых умовах асяроддзя зніжае прыстасавальныя магчымасці асобін. Яны становяцца менш канкурэнтаздольнымі ў параўнанні з асобінамі іншых відаў, і іх колькасць паступова будзе скарачацца. Такі від не зможа эвалюцыянаваць, і ў канчатковым выніку ён асуджаны на выміранне (недахоп бясполага размнажэння).

Пры размнажэнні віду толькі палавым шляхам павялічваецца разнастайнасць асобін у межах віду. Новыя прыметы ў нашчадкаў з’яўляюцца ў выніку ўтварэння новых камбінацый храмасом у зігоце пасля апладнення. Яны павялічваюць прыстасавальныя і канкурэнтныя магчымасці асобін. Павялічваецца жыццяздольнасць патомства ў зменлівых умовах асяроддзя, што прыводзіць да росту колькасці. У выніку від здольны эвалюцыянаваць і працягла захоўваць сваё існаванне (перавага палавога размнажэння). У той жа час рост колькасці асобін абмежаваны фізіялагічнымі магчымасцямі бацькоўскіх асобін. Акрамя таго, узнікненне неспрыяльных камбінацый храмасом можа стаць прычынай стэрыльнасці ці нежыццяздольнасці асобных арганізмаў (недахоп палавога размнажэння).