§ 20–1. Умовы фарміравання беларускай нацыі ў ХІХ ст.

2. Нацыянальны састаў насельніцтва Беларусі

Змены ў эканамічнай, сацыяльна-палітычнай і духоўнай сферах жыцця грамадства ў другой палове XIX ст. паўплывалі на працэс фарміравання беларускай нацыі. Крыніцай звестак аб нацыянальным складзе насельніцтва Беларусі ў ХІХ ст. з’яўляліся рэвізіі, якія праводзіліся для ўліку падатковага насельніцтва — ​мужчынскіх «душ».

Усяго на беларускіх землях у канцы XIX ст. пражывала 5710 тыс. беларусаў. Большасць насельніцтва жыла ў сельскай мясцовасці і адносілася да сялянскага саслоўя. У складзе гарадскога насельніцтва доля беларусаў складала 14,5 %.

У беларускіх губернях налічвалася больш за 3100 тыс. рускіх, палякаў, укра­інцаў, яўрэяў, літоўцаў, латышоў, татараў. Польскае і літоўскае насельніцтва пражывала пераважна ў заходняй частцы Віленскай і Гродзенскай губерняў, рускае — ​у паўночных паветах Віцебскай губерні.

У 1794 г. беларускія землі па ўказе расійскай імператрыцы Кацярыны II былі ўключаны ў «мяжу яўрэйскай аселасці». Гэта прывяло да значнага павелічэння колькасці яўрэяў-іўдзеяў у гарадах і мястэчках краю. Яны складалі 13,8 % ад усяго насельніцтва Беларусі.

На беларускіх землях пражывала каля 8 тыс. татараў, пераважна ў Мінскай губерні.