Гісторыя Беларусі, XIX — пачатак XXI ст. 11 клас

Магнаты і апалячаная шляхта Беларусі і Літвы спадзяваліся на адраджэнне Вялікага Княства Літоўскага ў складзе Рэчы Паспалітай. Напалеон, улічваючы гэтыя чаканні, 1 ліпеня 1812 г. стварыў Часовы ўрад Вялікага Княства Літоўскага. Урад складаўся з мясцовай знаці і кантраляваўся французскай адміністрацыяй. Галоўнымі задачамі дзейнасці ўрада былі забеспячэнне ўсім неабходным французскай арміі і фарміраванне воінскіх падраздзяленняў.

Выконваючы загад Напалеона, Часовы ўрад ВКЛ змог паставіць у французскую армію 11 тыс. пяхоты і конніцы. Некаторыя з гэтых фарміраванняў прымалі ўдзел у баях з расійскімі войскамі.

Аднак разлікі Напалеона на забеспячэнне французскай арміі правіянтам і фуражом не спраўдзіліся. Нормы паставак былі непасільныя. Насельніцтва хавала свае прыпасы. Збіраць іх даводзілася пры дапамозе воінскіх падраздзяленняў. З-за кепскага забеспячэння пачалося масавае марадзёрства. Армія пачала карміць «сама сябе».

Апалячаная шляхта і магнаты Беларусі віталі прыход французаў. У летніх нумарах газет «Літоўскі кур’ер» і «Часовая Мінская газета» з захапленнем і пафасам пісаліся артыкулы аб «Вялікім імператары Напалеоне», аб адраджэнні Вялікага Княства Літоўскага ў складзе Рэчы Паспалітай.

Для фінансавання Часовага ўрада ВКЛ быў устаноўлены спецыяльны падатак для багатых жыхароў княства. Праходзіў набор рэкрутаў у Нацыянальную гвардыю. У кароткія тэрміны быў сфарміраваны Літоўскі полк, які складаўся амаль цалкам з добраахвотнікаў, студэнтаў Віленскага ўніверсітэта. Многія, лічачы сябе па-ранейшаму грамадзянамі Рэчы Паспалітай, ваявалі на баку французаў і спадзяваліся, што будуць са зброяй у руках адстойваць наноў абвешчанае Вялікае Княства Літоўскае. Новым уладам прысягнулі таксама вярхі каталіцкага і ўніяцкага духавенства.

У той жа час многія жыхары беларускіх губерняў — ​праваслаўная шляхта, духавенства, мяшчанства — ​падтрымлівалі расійскага імператара. У шэрагах расійскай арміі змагаліся больш за 10 тыс. ураджэнцаў беларускіх зямель. Палкі, укамплектаваныя беларусамі з Віцебскай, Гродзенскай і Мінскай губерняў, праявілі мужнасць у час Барадзінскай бітвы, знаходзячыся на самых важных і складаных участках.

Стаўленне простага насельніцтва да супрацьлеглых бакоў змагання было неадназначным. Асноўны цяжар ваенных дзеянняў лёг на плечы сялян. І адзін, і другі бок прымушалі працаваць на памешчыка, плаціць вялізныя падаткі, выконваць непасільныя павіннасці. Новая ўлада не толькі не адмяніла прыгоннае права, але і павялічыла падаткі з сялян.

Гвалт, марадзёрства выклікалі варожасць і супраціўленне мясцовага насельніцтва. Жыхары многіх вёсак рашуча адмаўляліся прадаваць прадукты і фураж французам, а пры набліжэнні ворага спальвалі хаты, свіраны з сабраным хлебам, адганялі жывёлу, самі ж ішлі ў лясы. Стыхійна ўзнікалі партызанскія атрады. Сярод іх найбольш вядомымі былі атрады ў Барысаўскім, Дрысенскім, Полацкім паветах. Партызаны грамілі канторы, панскія дамы і нярэдка распраўляліся з памешчыкамі, нападалі на фуражыраў. Французскія ўлады былі вымушаны пакідаць на тэрыторыі Беларусі частку сваіх войскаў для ўціхамірвання сялян.

Магнаты і апалячаная шляхта Беларусі і Літвы спадзяваліся на адраджэнне Вялікага Княства Літоўскага ў складзе Рэчы Паспалітай. Напалеон, улічваючы гэтыя чаканні, вырашыў выкарыстоўваць іх як зброю супраць Расійскай імперыі. Першага ліпеня 1812 г. ён стварыў Часовы ўрад Вялікага Княства Літоўскага, які складаўся з мясцовай шляхты і кантраляваўся французскай адміністрацыяй. Галоўнымі задачамі дзейнасці гэтага ўрада былі забеспячэнне ўсім неабходным французскай арміі і фарміраванне воінскіх падраздзяленняў.