Хімія. 11 клас

Аксід азоту(IV) NO₂, дыаксід азоту — газ бурага колеру (Т_пл. −11,2 °С, T_кіп. 21 °С), у вадкім і цвёрдым стане бясколерны і складаецца з малекул N₂O₄ у выніку дымерызацыі:

2NO₂ N₂O₄ + Q.

Дымерызацыя лёгка адбываецца з-за наяўнасці няспаранага электрона. У газападобным стане аксід азоту(IV) дымерызаваны часткова.

У лабараторыі звычайна яго атрымліваюць вядомай вам рэакцыяй канцэнтраванай азотнай кіслаты з меддзю:

Cu + 4HNO_3(канц) = Cu(NO₃)₂ + 2NO₂↑ + 2H₂O

або раскладаннем некаторых нітратаў (§ 38).

Аксід азоту(IV) узаемадзейнічае з вадой. У залежнасці ад умоваў утвараюцца розныя прадукты. Так, пры пакаёвай тэмпературы ўтвараюцца азотная і азоцістая кіслоты:

.

Пры растварэнні NO₂ у вадзе пры павышанай тэмпературы ў лішку кіслароду ўтвараецца азотная кіслата:

.

Раўнавагу гэтай абарачальнай рэакцыі пры прамысловым атрыманні азотнай кіслаты зрушваюць управа, павялічваючы ціск.

Пры растварэнні NO₂ у шчолачах утвараюцца нітраты разам з нітрытамі:

Недастатковая ачыстка газаў, што вылучаюцца ў навакольнае асяроддзе прадпрыемствамі, якія вырабляюць азотную кіслату, катламі электрастанцый, газатурбіннымі ўстаноўкамі, рухавікамі аўтамабіляў і самалётаў, прыводзіць да забруджвання атмасферы аксідамі азоту. Пад дзеяннем кіслароду NO ператвараецца ў NO₂. У вільготнай атмасферы ўтвараецца азотная кіслата, і на зямлю выпадаюць кіслотныя дажджы, шкодныя не толькі для чалавека і жывёл, але і для раслін. Пад дзеяннем кіслотных дажджоў разбураюцца збудаванні.