§ 18. Дзяржава і эканоміка

Задачы і метады дзяржаўнага рэгулявання эканомікі. Дзяржава заўсёды аказвала і аказвае сур’ёзны ўплыў на сацыяльна-эканамічнае развіццё грамадства. Сёння ніводная эканоміка не існуе і не функцыянуе без умяшання дзяржавы. Рыначнаму механізму патрэбна рэгуляванне для таго, каб не дапускаць маштабных крызісных з’яў у эканоміцы.

icon-persona

У першай палове XX ст. сфарміраваўся шэраг тэорый цыклічнага развіцця эканомікі (Сайман Кузнец, Мікалай Кандрацеў і інш.). У наш час прынята вылучаць наступныя стадыі эканамічнага цыкла: пад’ём (бум), крызіс (рэцэсія, спад), дэпрэсія (дно), ажыўленне (пашырэнне).

Амерыканскі вучоны Джон Мейнард Кейнс у 1930-я гг. сфармуляваў асноўныя палажэнні тэорыі дзяржаўнага рэгулявання эканомікі для пераадолення крызісу перавытворчасці тавараў і паслуг, якая стала вядома як «кейнсіянства».

Пад дзяржаўным рэгуляваннем эканомікі разумеюць комплекс эканамічных мерапрыемстваў дзяржавы, якія распрацоўваюцца і рэалізуюцца для таго, каб уздзейнічаць на сацыяльна-эканамічнае развіццё грамадства.

Асноўныя эканамічныя задачы, што рашаюцца сёння большасцю дзяржаў свету, можна звесці да наступных:

• пераразмеркаванне даходаў домагаспадарак і прадпрыемстваў;

• абарона правоў уласнасці;

• пераразмеркаванне рэсурсаў краіны ў інтарэсах грамадства ў цэлым;

• клопат пра тое, каб кожны, хто можа і хоча працаваць, меў працу;

• рэгуляванне працоўных адносін;

• арганізацыя вытворчасці дзяржаўных даброт, якія прадастаўляюцца дзяржавай усім грамадзянам на роўных асновах.

Калі кажуць аб «правілах гульні» для эканамічных суб’ектаў, то маюць на ўвазе прававы фундамент, створаны дзяржавай, на аснове якога «працуе» эканоміка. Своечасовае прыняцце неабходных законаў і іх выкананне забяспечваюць прававую абарону суб’ектаў эканамічнай дзейнасці. Дзяржава афармляе прававы статус эканамічных суб’ектаў, устанаўлівае правілы і нормы гаспадарання.

Метады дзяржаўнага рэгулявання эканомікі падзяляюцца на прамыя і ўскосныя.

Прамыя метады праяўляюцца ў тым, што дзяржава вядзе барацьбу з манаполіямі, інвестуе ў асобныя галіны эканомікі, фінансуе навуковыя даследаванні і падрыхтоўку прафесійных кадраў, стварае дзяржаўныя прадпрыемствы, кантралюе экспарт і імпарт шэрагу тавараў і абараняе айчынных вытворцаў.

img
icon-discussions
Растлумачце, як вы разумееце тэрміны «экспарт» і «імпарт». Розніца паміж экспартам і імпартам у грошах называецца «сальда знешняга гандлю». У якім выпадку гэта сальда з’яўляецца станоўчым — калі экспарт па кошце перавышае імпарт ці наадварот?
icon-remember
Прыгадайце з гісторыі, што такое пратэкцыянісцкая палітыка. Якія меры пратэкцыянізму вы можаце назваць?

Да ўскосных метадаў рэгулявання належаць мерапрыемствы падатковай (фіскальнай) палітыкі па змяненні падаткаў для стымулявання эканамічнай актыўнасці, грашовай (манетарнай) палітыкі шляхам рэгулявання колькасці грошай у абарачэнні, сацыяльнай палітыкі шляхам рэгулявання працоўных адносін (напрыклад, устанаўленне мінімальнага ўзроўню аплаты працы).