§ 2. АБ’ЕКТЫ ПАЛІТЫЧНАЙ КАРТЫ СВЕТУ
Успамінаем. Што такое палітычная карта свету? У чым заключаецца дынамічнасць палітычнай карты свету? Якія этапы фарміравання прайшла сучасная палітычная карта свету? Якія дзяржавы маюць самую вялікую плошчу? |
Для чаго мы гэта вывучаем? Чаму сучаснаму вучню неабходна ведаць асаблівасці фарміравання палітычнай карты свету? Выкажыце здагадку, для якіх спецыяльнасцей у будучыні гэта тэма стане найбольш актуальнай. У якіх установах адукацыі і на якіх спецыяльнасцях магчыма атрымаць адукацыю, звязаную з глыбокімі ведамі працэсаў, што адбываюцца на палітычнай карце свету? |
Суверэнныя дзяржавы і залежныя тэрыторыі. На палітычнай карце свету XXI ст. пераважаюць суверэнныя дзяржавы. Гэта 193 краіны — члены ААН і 2 назіральнікі асаблівага статусу (Ватыкан і Палестына). Колькасць суверэнных дзяржаў расце. Так, калі ў 1900 г. у свеце было 55 суверэнных дзяржаў, то напярэдадні Другой сусветнай вайны — 71, а ў 1947 г. — 81. Да 2000 г. суверэнітэтам валодала ўжо больш за 190 краін.
У свеце ўсё ўзаемазвязана. Прывядзіце прыклады з мастацкай літаратуры, якія адлюстроўваюць падзеі на палітычнай карце свету («Аповесць мінулых гадоў», «Слова пра паход Ігараў»). |
Свет і Беларусь. Вызначыце, да якіх падзей на палітычнай карце свету адносяцца радкі Янкі Купалы: Ты з Заходняй, я з Усходняй Матэрыялы якіх вучэбных прадметаў вам неабходна ведаць пры вывучэнні тэмы? Адказ абгрунтуйце, канкрэтызуйце прыкладамі. |
На палітычнай карце свету існуюць несамакіравальныя (залежныя) тэрыторыі. Яны ўяўляюць з сябе частку зямной паверхні з пэўнымі межамі, якой кіруе іншая дзяржава. Такая тэрыторыя не валодае палітычнай незалежнасцю, хоць можа карыстацца аўтаноміяй. Колькасць залежных тэрыторый у свеце скарачаецца. У цяперашні час іх налічваецца каля 30, з якіх 17 афіцыйна ўключаны ў спіс ААН.
Папрацуем з атласам. Знайдзіце на карце залежныя тэрыторыі. Якая з залежных тэрыторый знаходзіцца бліжэй за ўсё да Рэспублікі Беларусь? |
Напрыклад, у Азіяцка-Ціхаакіянскім рэгіёне — гэта Новая Каледонія і Французская Палінезія, якія належаць Францыі; Гуам (ЗША); Піткэрн (Вялікабрытанія). Астатнія ўяўляюць заморскія тэрыторыі, дэпартаменты, асацыіраваныя дзяржавы (гл. мал. 8). Самая вялікая па колькасці насельніцтва залежная тэрыторыя — Пуэрта-Рыка, а самая вялікая па плошчы — Грэнландыя.
Клуб знаўцаў-эканомікагеографаў. Прыкладамі залежных краін або калоній могуць таксама служыць Гібралтар, Бермудскія і Фалклендскія астравы, востраў Святой Алены (Вялікабрытанія), Гвіяна, Марцініка, Рэюньён (Францыя), Усходняе Самоа (ЗША), Аруба і Кюрасао (Нідэрланды) і інш. |
