§ 23. Свет пасля Другой сусветнай вайны
Ключавая ідэя: адметнай асаблівасцю новай эпохі з’яўляецца пераход ад біпалярнага свету да фарміравання новай палітычнай структуры, да новай сістэмы міжнародных адносін.
Пасля заканчэння Другой сусветнай вайны найбольшы ўплыў у свеце мелі дзве вялікія дзяржавы — СССР і ЗША. Сфарміравалася сістэма міжнародных адносін, якая характарызавалася расколам свету на дзве грамадска-палітычныя сістэмы, што варагавалі паміж сабой, — капіталістычную і сацыялістычную. Да канца 1980-х гг. паміж імі ішла «халодная вайна» — ваеннае, палітычнае, ідэалагічнае і эканамічнае супрацьстаянне паміж СССР і яго прыхільнікамі з аднаго боку і ЗША і іх саюзнікамі з другога.
4. Распад еўрапейскай сістэмы сацыялізму
Пад уплывам прамовы Чэрчыля ў Фултане цэлая плеяда ўсходнееўрапейскіх пісьменнікаў і мастакоў увасобіла яе ідэі ў сваёй творчасці. Румынскі пісьменнік і гісторык рэлігій, прафесар Чыкагскага ўніверсітэта М. Эліядэ пісаў у 1952 г. аб усходнееўрапейскай культуры як аб процізаконна адабранай у Заходняй Еўропы («ампутаванай частцы яе цела»). Так узнік вобраз, які ў 1980-я гг. праз публікацыі чэшскіх, венгерскіх і паўднёваславянскіх пісьменнікаў (М. Кундэра, Д. Конрад, Д. Кіш і інш.) стаў ідэйным сцягам Захаду ў барацьбе за ўплыў у рэгіёне.
Паступова рыхтаваліся і выспявалі ідэалагічныя і палітычныя механізмы распаду сацыялістычнага лагера. Дамінуючай ідэяй знешняй палітыкі адразу пасля змены рэжымаў стала «вяртанне ў Еўропу», якое разумелася і як адраджэнне еўрапейскіх цывілізацыйных каштоўнасцей, і як інтэграцыя ў палітычныя структуры Заходняй Еўропы. Уступленне ў ЕЭС бачылася сродкам вырашэння эканамічных і палітычных праблем, які ў кароткі тэрмін дазволіць наблізіцца да заходніх стандартаў жыцця.
У «халоднай вайне» СССР пацярпеў паражэнне і неўзабаве распаўся. Восьмага снежня 1991 г. былі падпісаны Белавежскія пагадненні, 21 снежня 1991 г. — Алма-Ацінская дэкларацыя, якія заснавалі канфедэратыўны саюз былых савецкіх рэспублік — Садружнасць Незалежных Дзяржаў (СНД), 26 снежня 1991 г. была прынята Дэкларацыя Савета Рэспублік Вярхоўнага Савета СССР аб спыненні існавання Савецкага Саюза.