§ 14. Расія ў 1917 г.: Лютаўская і Кастрычніцкая рэвалюцыі
Ключавая ідэя: рэвалюцыі 1917 г. у Расіі істотна змянілі сусветны парадак у ХХ ст.
Першая сусветная вайна стала пераломным перыядам у расійскай гісторыі. Эканамічная і палітычная сістэмы самадзяржаўя не вытрымалі выпрабавання на трываласць у сутыкненні з буйнейшым блокам еўрапейскіх дзяржаў на чале з Германіяй. Агульнанацыянальны крызіс, выкліканы вайной, прывёў да падзення самадзяржаўя і ўсталявання савецкай улады, якая паспяхова завяршыла да пачатку Другой сусветнай вайны індустрыяльную мадэрнізацыю краіны, пачатую яшчэ ў канцы XIX ст.
2. Адрачэнне Мікалая II і падзенне манархіі
Пад ціскам рэвалюцыі і камандавання арміяй Мікалай II адрокся ад трона на карысць свайго брата Міхаіла, які адмовіўся прыняць карону.
Адрачэнне Мікалая II ад улады — адна з найбольш дыскусійных тэм Лютаўскай рэвалюцыі. Гісторыкі фактычна аднадушныя ў тым, што імператар адмовіўся ад улады пад ціскам абставін і ўласнага атачэння, якое здрадзіла яму. «Навокал здрада, баязлівасць і падман!» — запісаў ён у сваім дзённіку. Але далёка не ўсе лічаць, што адрачэнне мела легітымны, гэта значыць законны, характар, паколькі ніякіх дакументаў пад назвай «Адрачэнне Мікалая II» у архівах Расіі не знойдзена да гэтага часу.
Часовы камітэт Дзяржаўнай думы і Петраградскі Савет рабочых дэпутатаў уступілі ў перамовы з мэтай стварэння Часовага ўрада. Адзіным сацыялістам у Часовым урадзе апынуўся А. Ф. Керанскі. Аднак, каб не страціць уладу, Петрасавет выдаў Загад № 1, згодна з якім салдаты ў арміі павінны былі выконваць загады Саветаў, а не афіцэраў. У выніку Часовы ўрад стаў узгадняць свае дзеянні з Петраградскім Саветам. У краіне ўсталявалася двоеўладдзе.
Такім чынам, самадзяржаўе ў Расійскай імперыі было скінута з удзелам кіруючай эліты, якая ўключала таксама асобных членаў царскай сям’і.