§ 17-5. ГАРАДЫ І ПРЫРОДНЫЯ РЫЗЫКІ: Занальная структура гарадоў свету з прыроднымі рызыкамі

§ 17-5. ГАРАДЫ І ПРЫРОДНЫЯ РЫЗЫКІ

Успамінаем. Чаму для гарадоў актуальныя экалагічныя праблемы? Што такое кіслотныя дажджы? Якія негатыўныя наступствы сваёй дзейнасці адчувае грамадства?

Вывучаем, каб ведаць. Якія прыродныя рызыкі найбольш небяспечныя для чалавека? Для якіх рэгіёнаў на планеце найбольш характэрныя прыродныя рызыкі? Як прадухіліць праяўленне прыродных рызык? Як пераадолець наступствы прыродных катаклізмаў?

Занальная структура гарадоў свету з прыроднымі рызыкамі. Вылучаюць чатыры мультызоны гарадоў, якія характарызуюцца праяўленнем трох і больш прыродных рызык высокай ступені: 1) Усходне-Азіяцкая, 2) Паўднёва-Азіяцкая, 3) Панамерыканская Ціхаакіянская, 4) Паўночна-Амерыканская Атлантычная (мал. 116-41).

icon Папрацуем з атласам. Знайдзіце на карце мультызоны гарадоў, для якіх характэрны праяўленні трох і больш прыродных рызык. Знайдзіце на карце субзоны гарадоў, для якіх характэрны рызыкі паводак, засух, цыклонаў і землетрасенняў.

У структуры найбуйнейшых агламерацый свету з колькасцю звыш 10 млн чал. вылучаюцца тры тыпы гарадоў у залежнасці ад колькасці прыродных рызык і іх ступені: 1-ы тып — з трыма прыроднымі рызыкамі высокай ступені; 2-ы тып — з трыма і менш прыроднымі рызыкамі высокай і сярэдняй ступені; 3-і тып — з адной прыроднай рызыкай высокай ступені (табл. 11*).

Табліца 11*. Тыпалогія найбуйнейшых агламерацый свету па прыродных рызыках

Тып агламерацыі па прыродных рызыках	Агламерацыя	Прыродныя рызыкі
1-ы тып. Агламерацыі з трыма прыроднымі рызыкамі высокай ступені	Токіа	Ц, ЗТ, П
	Мехіка-Сіці	З, П, А
	Калката	Ц, З, П, А
	Лос-Анджэлес	З, ЗТ, П, А
	Маніла	Ц, З, ЗТ, П
	Осака—Кобэ	Ц, ЗТ, П
2-і тып. Агламерацыі з трыма і менш прыроднымі рызыкамі высокай і сярэдняй ступені	Дэлі	З, П
	Нью-Ёрк	Ц, П
	Шанхай	Ц, П
	Дака	Ц, З, П
	Карачы	Ц, З, П
	Буэнас-Айрэс	З, П
	Стамбул	З, ЗТ, П
	Гуанчжоу	Ц, П
	Шэньчжэнь	Ц, З, П
3-і тып. Агламерацыі з адной прыроднай рызыкай высокай ступені	Сан-Паўлу	П
	Рыа-дэ-Жанейра	П
З — засухі, П — паводкі, ЗТ — землетрасенні, Ц — цыклоны, А — апоўзні

Да першага тыпу аднесены шэсць агламерацый: 1) Токіа, 2) Мехіка, 3) Калката, 4) Лос-Анджэлес — Лонг-Біч — Санта-Ана, 5) Маніла, 6) Осака — Кобэ. Яны размешчаны ў асноўных мультызонах прыродных рызык свету. У цэлым у свеце налічваецца 10 гарадоў максімальнай ступені прыродных рызык.

У другі тып увайшлі дзевяць гарадоў, за выключэннем Стамбула, які дадаткова падвержаны рызыцы землетрасенняў. Да трэцяга тыпу аднесены Сан-Паўлу і Буэнас-Айрэс, якія знаходзяцца ў зоне рызыкі паводак.

icon Папрацуем з атласам. Знайдзіце на карце агламерацыі першага, другога і трэцяга тыпаў па прыродных рызыках.

На сучаснай карце прыродных рызык вылучаюцца гарады надзвычай высокай падвержанасці прыродным рызыкам. Яны характарызуюцца праяўленнем больш чым трох рызык высокай ступені (табл. 12*).

Табліца 12*. Гарады свету з максімальнай і мінімальнай ступенню прыродных рызык

Гарады	Тыпы прыродных рызык, ступень
Гарады	Цыклоны	Засухі	Землетрасенні	Паводкі	Апоўзні
А. Больш за тры рызыкі высокай ступені
Маніла	В	Н	В	В	няма
Санцьяга	няма	В	В	В	няма
Тайбэй	В	няма	В	В	В
Кіта	няма	В	В	В	В
Даваа	В	Н	В	В	няма
В. Няма рызык або рызыка нізкай ступені
Масква	няма	няма	няма	няма	няма
Каір	няма	няма	няма	Н	няма
Кіншаса	няма	Н	няма	Н	няма
Мадрыд	няма	Н	няма	няма	няма
Таронта	Н	няма	няма	Н	няма
В — высокая ступень, Н — нізкая ступень

icon Папрацуем з атласам. Знайдзіце на карце свету гарады з максімальнай і мінімальнай ступенню прыродных рызык.

Не падвержаны прыродным рызыкам або характарызуюцца іх нізкай ступенню 183 гарады ў свеце з колькасцю больш за 1 млн чал., што складае 40 % у структуры гарадскога рассялення. Адной прыроднай рызыцы падвержаны 45 % гарадоў, двум — 13 % гарадоў свету.

Такім чынам, у сучасным свеце сфарміравалася кліматычна абумоўленая занальная структура гарадоў па тыпах прыродных рызык з вылучэннем чатырох мультызон. Геаграфічна яны размешчаны пераважна ў Азіі і Амерыцы і характарызуюцца канцэнтрацыяй абсалютнай большасці найбуйнейшых агламерацый свету з прыроднымі рызыкамі ва Усходняй і Паўднёва-Усходняй Азіі.

У глабальнай структуры да прыродных рызык, якія наносяць найбольшую шкоду гарадам свету ў ХХІ ст., адносяцца паводкі і засухі, ахвярамі якіх становіцца больш чым кожны трэці жыхар планеты. У сувязі з гэтым распрацоўка міжнароднай стратэгіі па пераадоленні прыродных рызык у гарадах з’яўляецца адной з прыярытэтных задач сусветнай супольнасці.