§ 20-1. АСАБЛІВАСЦІ ГЕАГРАФІІ І РАЗВІЦЦЯ ГОРНАЗДАБЫВАЮЧАЙ ПРАМЫСЛОВАСЦІ

Сусветныя радовішчы-гіганты. Агульнай тэндэнцыяй у сусветным мінеральна-сыравінным комплексе ў цяперашні час з’яўляецца нацэленасць на радовішчы-гіганты. Усяго вядома 486 рудных гігантаў і 61 супергігант у 446 раёнах свету. У іх лік уваходзяць 103 радовішчы медзі, 99 — золата, 55 — свінцу, 41 — малібдэну, 24 — сурмы, 22 — волава. Сусветную вытворчасць руд забяспечваюць 1500 буйных і звышбуйных радовішч, што складае толькі 0,5 % ад іх агульнай колькасці.

Па даных экспертаў ААН, каля 63 % запасаў рудных карысных выкапняў сканцэнтравана ў буйных і звышбуйных радовішчах, а іх колькасць складае не больш за 10 % ад агульнай колькасці.

iconПаразважаем. Ці прывядзе павелічэнне колькасці радовішч-гігантаў і іх распрацоўка да хуткага вычарпання мінеральных рэсурсаў?

Прыкладам радовішч-гігантаў служыць канадскае радовішча Саліван з поліметалічнымі рудамі, размешчанае ў горным ланцугу Персэл.

Раён Мазер-Лод у Каліфорніі даўжынёй 190 км пры шырыні да 1,6 км, які распасціраецца ў заходняга падножжа Сьера-Невады, мае больш за 40 руднікоў, што распрацоўвалі золата-кварц-сульфідную руду.

Радовішчам-гігантам храмітавых руд з’яўляецца Бушвельдскі масіў (ПАР) з запасамі ў 3 млрд т (мал. 139-5).

Канец XIX ст. адзначыўся адкрыццём радовішч золата на Юконе і Алясцы. Радовішча золата Кландайк у Канадзе (мал. 139-6), якое стала хадзячай назвай, перажыло бурны васьмігадовы ўздым (1898–1906 гг.) і дало за гэты перыяд 150 т золата. Кульмінацыйным стаў 1900 г.: было намыта 33,5 т золата.

img
Мал. 139-5. Радовішча-гігант храмітавых руд Бушвельдскі масіў, ПАР
img
Мал. 139-6. Здабыча золата ў Кландайку, Канада

Найбуйнейшым радовішчам-гігантам золата з утрыманнем урану з’яўляецца Вітватэрсранд. Яно знаходзіцца ў ПАР, на паўднёвы захад ад Іаганэсбурга, на тэрыторыі скасаванай правінцыі Трансвааль (мал. 139-7). У радовішчы атрымліваюць ад 25 да 50 % здабываемага ў свеце золата. Адкрыццё багатага радовішча золата на Вітватэрсрандзе адбылося ў 1886 г., што праз некалькі гадоў прывяло да пачатку залатой ліхаманкі. Прамысловая здабыча золата пачалася з 1952 г.

img
Мал. 139-7. Радовішча-гігант золата Вітватэрсранд, ПАР

iconПапрацуем з атласам. Знайдзіце найбуйнейшыя радовішчы золота на карце.

Радовішчамі-гігантамі нафты ў свеце з’яўляюцца: Аль-Гавар (Саудаўская Аравія, запасы — 12 млрд т), Вялікі Бурган (Кувейт, запасы — 11 млрд т), Балівар Костал (Венесуэла, запасы — 8,3 млрд т).

Сярод газавых радовішчаў-гігантаў трэба назваць Паўднёвы Парс (Іран, запасы — 14,2 трлн м3) (мал. 139-8), Галкыныш (Туркменістан, запасы — 26,2 трлн м3).

img
Мал. 139-8. Платформа газавага радовішча Паўднёвы Парс, Іран

Радовішчы-гіганты здольны забяспечыць максімальную стабільнасць і ўстойлівае развіццё сусветнай эканомікі.

iconПапрацуем з атласам. Знайдзіце на карте радовішчы-гіганты нафты.