Гісторыя Беларусі, XIX — пачатак XXI ст. 11 клас

У другой палове XIX ст. пачаўся новы этап у развіцці беларускай літаратуры і літаратурнай мовы, звязаны са сцвярджэннем новай рэвалюцыйна-дэмакратычнай ідэалогіі і крытычнага рэалізму. Царская цэнзура забараняла выданне твораў рэвалюцыйна-дэмакратычнага зместу, таму большасць з іх распаўсюджвалася ў выглядзе ўлётак, брашур, рукапісаў. У першыя два дзесяцігоддзі пасля падзей паўстання 1863—1864 гг. папулярным жанрам у беларускай літаратуры была ананімная вершаваная «Гутарка», сходнай з фальклорным жанрам.

Паслядоўнікамі Ф. Багушэвіча сталі паэты-дэмакраты Я. Лучына, А. Гурыновіч. Паэзія Я. Лучыны (І. Неслухоўскага) працятая пачуццём любові да роднага краю, яго народу. Толькі праз шэсць гадоў пасля яго смерці ў 1903 г. быў апублікаваны зборнік яго вершаў «Вязынка». А. Гурыновіч, вызначаючы задачы літаратуры, сцвярджаў, што яна павінна «будзіць у сэрцы думку аб лепшай долі, якой мы дагэтуль не ведаў ніколі».

А. Гурыновіч, Я. Лучына былі таленавітымі перакладчыкамі. Я. Лучына пераклаў на беларускую мову творы У. Сыракомлі. Дзякуючы А. Гурыновічу творы класікаў рускай літаратуры А. Пушкіна, М. Някрасава, А. Талстога «загаварылі» на беларускай мове.