§ 13. Версальска-Вашынгтонская сістэма міжнародных адносін
Ключавая ідэя: Версальска-Вашынгтонская сістэма міжнародных адносін апынулася няўстойлівай і нетрывалай.
У 1919—1920 гг. прадстаўнікі краін — пераможцаў у Першай сусветнай вайне сабраліся ў Парыжы. Яны павінны былі вызначыць будучыню Еўропы і свету. Тон на Парыжскай мірнай канферэнцыі задавалі прэзідэнт ЗША В. Вільсан, прэм’ер-міністр Вялікабрытаніі Д. Лойд Джордж і прэм’ер-міністр Францыі Ж. Клемансо, вядомыя як «вялікая тройка».
2. Новая расстаноўка сіл на міжнароднай арэне
Асаблівае значэнне для расстаноўкі сіл на міжнароднай арэне мелі вынікі падпісаных пасля вайны мірных дагавораў. Па меркаванні большасці сучасных гісторыкаў, яны мелі наўмысна абразлівы і нават несправядлівы для пераможаных краін характар.
На мірнай канферэнцыі, якая праходзіла ў Парыжы з 18 студзеня 1919 г. па 21 студзеня 1920 г., у перамовах прымалі ўдзел толькі пераможцы, у адрозненне ад Венскага кангрэса 1815 г., дзе было дазволена прысутнічаць пераможанаму боку — Францыі. Яшчэ больш, у Вене ўсе праблемы пасляваеннага ўладкавання вырашаліся толькі еўрапейцамі, а ў Парыжы былі прадстаўлены краіны ўсяго свету, уключаючы ЗША і Японію. У 1815 г. пераможцы былі спагадлівымі да французаў. У Парыжы пераможцы праводзілі строгую палітыку ў адносінах да пераможанай Германіі і яе саюзнікаў, пазбавіўшы іх значнай часткі тэрыторыі і ўсіх калоній.
Падпісаныя дагаворы выклікалі крыўду і абурэнне, асабліва ў Германіі і Італіі, і садзейнічалі як эканамічнай дэпрэсіі 1930-х гг., так і выспяванню перадумоў новай сусветнай вайны. Ліга Нацый, ініцыяваная Парыжскай канферэнцыяй, не мела ні дастатковай моцы, ні падтрымкі, неабходных для таго, каб забяспечыць мір і бяспеку ў час неспакойных 1920—1930-х гг.
У выніку крызісу Версальскай сістэмы пачалася Другая сусветная вайна. Яна стала найбольш яркай праявай крызісу індустрыяльнага грамадства і ў цэлым заходняй цывілізацыі.