Хімія. 11 клас

Мінеральныя ўгнаенні і хімічныя меліяранты

Мінеральныя ўгнаенні і хімічныя меліяранты выкарыстоўваюць для павышэння ўрадлівасці глеб і паляпшэння якасці сельскагаспадарчай прадукцыі.

Мінеральныя ўгнаенні — гэта хімічныя злучэнні, якія ўтрымліваюць неабходныя для жыўлення раслін хімічныя элементы. Як вы ўжо ведаеце з матэрыялу § 40, часцей за ўсё расліны адчуваюць недахоп такіх біялагічна значных элементаў, як азот, калій і фосфар, што папаўняецца азотнымі, калійнымі і фосфарнымі простымі або комплекснымі ўгнаеннямі. Акрамя гэтых элементаў, ёсць высокая патрэба раслін у такіх элементах, як Ca, Mg, S, Fe. Іх, як і N, K, P, адносяць да макраэлементаў.

У значна меншых колькасцях расліны адчуваюць патрэбу ў такіх элементах, як Fe, Mn, Zn, Cu, Co, Na, Mo, В і I. Менш запатрабаваныя таксама Na, Si, Se, Cl, Ni і інш. Іх называюць мікраэлементамі. Яны ўзмацняюць імунітэт раслін, перашкаджаюць узнікненню захворванняў, паскараюць шэраг біяхімічных рэакцый.

Для паляпшэння кіслотна-асноўных уласцівасцей глеб праводзяць іх хімічную меліярацыю — унясенне рэчываў, якія рэгулююць рН. Такая неабходнасць абумоўлена тым, што пераважная большасць сельскагаспадарчых культур здольная добра развівацца і плоданасіць толькі ў глебах з нейтральным або блізкім да нейтральнага асяроддзем. Пры вырошчванні на кіслых глебах зніжаецца засваенне раслінамі азоту, фосфару, калію і іншых элементаў, абцяжарваецца развіццё каранёвай сістэмы і абмен рэчываў у каранях, прыгнятаецца жыццядзейнасць карысных мікраарганізмаў.

Панізіць кіслотнасць глебы, гэта значыць павысіць яе рН, можна ўнясеннем у яе гідраксіду кальцыю, які называецца гашанай вапнай, даламіту CaMg(CO₃)₂, цэментавага пылу, молатага мелу або вапняку (CaCO₃), драўніннага попелу (CaCO₃, CaSiO₃, K₃PO₄, Na₃PO₄).

Напрыклад, нерастваральны карбанат кальцыю пад уплывам СО₂, які ўтрымліваецца ў глебе, паступова пераходзіць у растваральны Са(НСО₃)₂:

СаСО₃ + СО₂ + Н₂О = Са(НСО₃)₂.

Утвораныя гідракарбанат-іоны нейтралізуюць кіслае асяроддзе:

+ H⁺ H₂O + CO₂.