§ 37. Аміяк: *Солі амонію

§ 37. Аміяк

Солі амонію

Рэакцыі аміяку з кіслотамі дазваляюць атрымаць разнастайныя солі амонію.

Солі амонію ўяўляюць сабой цвёрдыя крышталічныя рэчывы, добра растваральныя ў вадзе. Іх растворы з’яўляюцца моцнымі электралітамі, што дысацыіруюць з утварэннем катыёна амонію і аніёна кіслотнага астатку:

$left parenthesis NH subscript 4 right parenthesis subscript 2 SO subscript 4 end subscript rightwards arrow 2 NH subscript 4 superscript plus plus SO subscript 4 superscript 2 minus end superscript semicolon NH subscript 4 Cl rightwards arrow NH subscript 4 superscript plus plus Cl to the power of ‒.$

Найважнейшая асаблівасць солей амонію — узаемадзеянне са шчолачамі з вылучэннем аміяку:

$NH subscript 4 Cl plus NaOH equals NaCl plus NH subscript 3 not stretchy upwards arrow plus straight H subscript 2 straight O semicolon NH subscript 4 superscript plus plus OH to the power of – equals NH subscript 3 not stretchy upwards arrow plus straight H subscript 2 straight O.$

Узаемадзеянне солей амонію са шчолачамі пры награванні выкарыстоўваюць для выяўлення іонаў амонію (якасная рэакцыя на іон $NH subscript 4 superscript plus$ ). Для гэтага да награванай сумесі падносяць вільготную індыкатарную паперку. У прысутнасці аміяку фенолфталеінавая папера становіцца малінавай, лакмусавая — сіняй (мал. 93, рис. 93, Дадатак 3).

Другой асаблівасцю солей амонію з’яўляецца іх тэрмічная няўстойлівасць.

Раскладанне кожнай з солей амонію спецыфічнае. Так, шырока ўжываныя ў якасці разрыхляльнікаў для цеста карбанат і гідракарбанат амонію (харчовая дабаўка Е503) раскладаюцца ўжо пры невялікім награванні з утварэннем аміяку, вуглякіслага газу і вады:

(NH₄)₂СO₃ $equals with t on top$ 2NH₃ + СО₂ + Н₂О;

NH₄НСO₃ $equals with t on top$ NH₃ + СО₂ + Н₂О.

Хларыд амонію раскладаецца на аміяк і хлоравадарод:

NH₄Cl $equals with t on top$ NH₃ + HCl.

Прымяненне аміяку і солей амонію. Асноўная частка вырабленага аміяку ідзе на вытворчасць угнаенняў (аміячная салетра NH₄NO₃, сульфат амонію (NH₄)₂SO₄, мачавіна (NH₂)₂СO і інш.) і азотнай кіслаты. Аміяк запатрабаваны ў вытворчасці соды, фарбавальнікаў, палімераў. Яго выкарыстоўваюць у жывёлагадоўлі для павышэння ўтрымання азоту ў кармах. Аміячную ваду (18–25%-ны водны раствор) ужываюць як вадкае ўгнаенне. Нашатырны спірт (водны раствор аміяку з масавай доляй 3–10 %) выкарыстоўваюць у медыцыне. У побыце нашатырны спірт ужываюць для вывядзення плям з адзежы, пры чыстцы посуду, сантэхнікі, ювелірных упрыгажэнняў, для мыцця шкла і крышталю.

Не варта блытаць нашатырны спірт (NH₃ ∙ H₂O) з нашатыром — соллю і мінералам складу NH₄Cl.

Нашатыр ужываюць у якасці ўгнаення на нейтральных і шчолачных глебах, выкарыстоўваюць як флюс для выдалення аксіднай плёнкі пры пайцы металаў, у гальванічных элементах як кампанент электраліту (мал. 94), карбанат і гідракарбанат амонію выкарыстоўваюць у якасці разрыхляльнікаў для цеста пры выпечцы.