Грамадазнаўства. 11 клас

Акалічнасці, якія выключаюць злачыннасць дзеяння і крымінальную адказнасць. Пры пэўных умовах учынкі, падобныя па прыметах да злачынстваў, не цягнуць крымінальнай адказнасці. Гэтыя ўчынкі пазбаўлены грамадскай небяспекі і таму не прызнаюцца злачынствамі. Растлумачыць гэта можна акалічнасцямі, пры якіх яны былі здзейснены.

У Крымінальным кодэксе Рэспублікі Беларусь рэгламентаваны шэраг акалічнасцей, якія выключаюць злачыннасць дзеяння.

Неабходная абарона, напрыклад, дапускаецца пры абароне жыцця, здароўя, правоў асобы, якая абараняецца, ці іншай асобы, інтарэсаў грамадства ці дзяржавы ад грамадска небяспечнага замаху шляхам прычынення шкоды таму, хто робіць замах, калі пры гэтым не было дапушчана перавышэння межаў неабходнай абароны.

Разам з тым нельга абараняцца ад законных дзеянняў. Супрацьдзеянне асобам, якія ажыццяўляюць правамернае затрыманне правапарушальніка, яго дастаўку ў адпаведныя органы ўлады і да т. п., знаходзіцца па-за межамі неабходнай абароны. Таксама не мае права спасылацца на стан неабходнай абароны чалавек, які ўцягнуты ў бойку і тлумачыць свае дзеянні тым, што аднаму з удзельнікаў пагражала небяспека. Не можа быць прызнаны стан неабходнай абароны ў адносінах да чалавека, які справакаваў напад для таго, каб выкарыстаць яго як нагоду для здзяйснення супрацьпраўных дзеянняў (расправы, помсты і інш.).

Які малюнак можна выкарыстаць для ілюстрацыі азначэння «неабходная абарона»? Чаму? 

Акалічнасцямі, якія выключаюць крымінальную адказнасць, з’яўляюцца, напрыклад, бессвядомасць асобы, добраахвотнае адмаўленне ад злачынства, адсутнасць патрабавання пацярпелага па справах прыватнага абвінавачання (наўмыснае прычыненне лёгкага цялеснага пашкоджання, катаванне, паклёп, абраза, раскрыццё камерцыйнай тайны і да т. п.).

Да акалічнасцей, якія вызваляюць ад крымінальной адказнасці, адносяцца: заканчэнне тэрмінаў даўніны крымінальнага пераследавання; страта дзеяннем грамадскай небяспекі; дзейнае раскаянне асобы; прымірэнне з пацярпелым; амністыя; заява ўдзельніка злачыннай арганізацыі ці банды пра яе існаванне і дапамогу ў яе выкрыцці; выпадкі, спецыяльна прадугледжаныя ў заўвагах да артыкулаў Асаблівай часткі КК (напрыклад, добраахвотная здача асобай агнястрэльнай зброі, наркотыкаў) і інш.