§ 11-12. Канстытуцыйнае і выбарчае права
Права як сістэма норм. Права ўяўляе сабой сістэму агульнаабавязковых фармальна вызначаных правіл паводзінаў (норм), якія ўстанаўліваюцца дзяржавай і забяспечваюцца шляхам дзяржаўнага прымусу.
Нормы права знаходзяцца ў пэўнай сістэме, якая складаецца з галін і інстытутаў права. Галіна права аб’ядноўвае нормы, што рэгулююць аднародныя грамадскія адносіны. Як правіла, базавым нарматыўным прававым актам галіны з’яўляецца кодэкс.
Еўрапейскай прававой традыцыі ўласцівы падзел права на прыватнае і публічнае. Публічнае права ахоплівае нормы, што выражаюць інтарэсы грамадства ў цэлым і рэгулююць уладныя адносіны. Адным з бакоў у публічным праве заўсёды выступае дзяржава, якая прадпісвае пэўныя паводзіны. Прыватнае права ўключае нормы, якія адлюстроўваюць і абараняюць інтарэсы асобных грамадзян. Як правіла, у прыватным праве бакі роўныя.
![](http://profil.adu.by/pluginfile.php/6304/mod_book/chapter/20006/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BD%D1%8B%20%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0.jpg)
![icon-task](http://profil.adu.by/pluginfile.php/6304/mod_book/chapter/20006/icon_task_c3.jpg)
Права заўсёды мае знешняе выражэнне. У юрыспрудэнцыі такое выражэнне называецца крыніцамі (формамі) права. У кожнай дзяржаве існуе ўласная гістарычна складзеная сістэма крыніц (форм) права. У Рэспубліцы Беларусь асноўнай крыніцай права з’яўляюцца нарматыўныя прававыя акты — афіцыйныя дакументы ўстаноўленай формы, прынятыя (выдадзеныя) нарматворчым органам (службовай асобай) у межах яго (яе) кампетэнцыі ці рэферэндумам. Да іх належаць Канстытуцыя і законы Рэспублікі Беларусь, дэкрэты і ўказы Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, пастановы Савета Міністраў і інш.
Нарматыўныя прававыя акты набываюць сілу з уключэннем у Нацыянальны рэестр прававых актаў Рэспублікі Беларусь і афіцыйным апублікаваннем на Нацыянальным прававым інтэрнэт-партале Рэспублікі Беларусь (http://www.pravo.by).
![](http://profil.adu.by/pluginfile.php/6304/mod_book/chapter/20006/11-12.1.jpg)
![icon-search](http://profil.adu.by/pluginfile.php/6304/mod_book/chapter/20006/icon_search_c3.jpg)