Біялогія. 11 клас

Аналізуючае скрыжаванне. Пры поўным дамінаванні аднаго алеля над другім арганізмы з дамінантным фенатыпам могуць мець розныя генатыпы — АА ці Аа. Як вызначыць генатып асобіны, якая валодае да­мінантнай прыметай? Гэта можна зрабіць па выніках скрыжавання даследуемай асобіны з рэцэсіўнай гомазіготай (аа). Такое скрыжаванне называецца аналізуючым.

Напрыклад, у таматаў ген, які вызначае з’яўленне круглых пладоў, поўнасцю дамінуе над генам, які абумоўлівае грушападобную форму. Дапусцім, што трэба вызначыць генатып расліны з круглымі пладамі. Увядзём абазначэнні адпаведных генаў: А — круглыя плады, а — грушападобныя. Даследуемая расліна можа мець генатып АА або Аа. У гэтым выпадку запісваюць фенатыпічны радыкал — тую частку генатыпу, якая вызначае фенатып арганізма. У нашым выпадку фенатыпічны радыкал трэба запісаць у выглядзе А—.

Скрыжуем даследуемую асобіну з рэцэсіўнай гомазіготай, г. зн. з раслінай, якая мае грушападобныя плады:

Разгледзім два варыянты аналізуючага скрыжавання (мал. 32.4), вы­карыстоўваючы два магчымыя генатыпы расліны, якая даследуецца (АА і Аа). Па­­томства, атрыманае пры аналізуючым скрыжаванні, прынята абазначаць як F_a. Звярніце ўвагу, што ў першым выпадку ў патомстве назіраецца аднастайнасць гібрыдаў, а ў другім — рас­шчапленне 1 : 1.

Такім чынам, калі патомст­ва, атрыманае пры аналізую­чым скрыжаванні, аднастайна па дамінантнай прымеце, то асобіна, якая аналізуецца, з’яўляецца гомазіготнай (АА). Калі ж у патомстве назіраецца расшчапленне, арганізм, які даследуецца, з’яўляецца гетэразіготным (Аа). Такім чынам, аналізуючае скрыжаванне — гэта скрыжаванне асобіны, якая мае дамінантны фенатып, з гомазіготнай рэцэсіўнай асобінай для выяўлення генатыпу асобіны, якая аналізуецца.

На прыкладзе аналізуючага скрыжавання вы пераканаліся, што на аснове прымет атрыманага патомства можна вызначаць генатыпы баць­коўскіх форм. У шэрагу выпадкаў вынікі праведзеных скрыжаванняў дазваляюць таксама вызначыць тып узаемадзеяння генаў, асаблівасці іх фенатыпічнага праяўлення і г. д. (табл. 32.2).

Табліца 32.2. Вывады, якія можна зрабіць на аснове вынікаў монагібрыднага скрыжавання

З'ява, якая назіраецца ў патомстве	Інфармацыя пра бацькоўскія асобіны і асаблівасці ўзаемадзеяння генаў
Аднастайнасць гібрыдаў па дамінантнай прымеце	Бацькі — гомазіготы, напрыклад АА × аа, поўнае дамінаванне
Аднастайнасць гібрыдаў  па прамежкавай прымеце	Бацькі — гомазіготы, напрыклад АА × аа, няпоўнае дамінаванне
Расшчапленне 3 : 1	Бацькі — гетэразіготы, напрыклад Аа × Аа, поўнае дамінаванне
Расшчапленне 1 : 2 : 1 (50 % патомкаў з прамежкавай прыметай)	Бацькі — гетэразіготы, напрыклад Аа × Аа, няпоўнае дамінаванне
*Расшчапленне 2 : 1	Бацькі — гетэразіготы, напрыклад, Аа × Аа, дамінантны ген валодае лятальным дзеяннем*
Расшчапленне 1 : 1	Адзін з бацькоў гетэразіготны, другі гомазіготны, напрыклад Аа × аа (пры няпоўным дамінаванні таксама Aa × AA)