§ 23. Адукацыя
Адукацыя як сацыяльны інстытут. У сучасным грамадстве адукацыя ўяўляе сабой складаны і шматузроўневы сацыяльны інстытут. Па-першае, гэта ўстановы адукацыі, у якіх арганізаваны навучанне і выхаванне (дзіцячыя сады, школы, каледжы, універсітэты і інш.). Па-другое, гэта сістэма норм і правіл, сацыяльных роляў і адносін, якія ўзнікаюць у адукацыйным працэсе паміж яго рознымі суб’ектамі (настаўнік, вучань, выкладчык, студэнт і г. д.).
У Рэспубліцы Беларусь склалася і паспяхова функцыянуе шматузроўневая сістэма адукацыі. Першым узроўнем з’яўляецца дашкольная адукацыя, затым ідзе агульная сярэдняя адукацыя, якая ўключае пачатковую адукацыю, базавую адукацыю, сярэднюю адукацыю.
Закончыўшы базавую школу, падлетак можа працягнуць навучанне ва ўстанове агульнай сярэдняй, прафесійна-тэхнічнай або сярэдняй спецыяльнай адукацыі.
Ва ўстановах прафесійна-тэхнічнай і сярэдняй спецыяльнай адукацыі (каледжах, прафесійных ліцэях) ёсць магчымасць адначасова атрымаць агульную сярэднюю адукацыю і прафесійную падрыхтоўку. Навучэнцы, якія авалодалі прафесіяй на ўзроўні прафесійна-тэхнічнай адукацыі, могуць атрымаць сярэднюю спецыяльную адукацыю па роднаснай спецыяльнасці ў скарочаны тэрмін.
Вышэйшая адукацыя забяспечваецца вышэйшымі навучальнымі ўстановамі, да якіх належаць інстытуты, акадэміі, універсітэты. Пераход па ўзроўнях адукацыі ад прафесійна-тэхнічнай да сярэдняй спецыяльнай дае магчымасць пасля паступіць ва ўстановы вышэйшай адукацыі на 3-ці курс навучання па роднаснай спецыяльнасці.
Добрыя магчымасці для развіцця асобы навучэнцаў у сферах тэхнічнай, дэкаратыўна-прыкладной творчасці, мастацтва, спорту, турызму ствараюць установы дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі.
У кожнай краіне існуюць асаблівасці пабудовы адукацыйнай сістэмы і зместу адукацыі, якія абумоўлены нацыянальнымі, гістарычнымі і рэлігійнымі традыцыямі, характэрнымі для канкрэтных краін і рэгіёнаў.
Важную ролю ў развіцці вышэйшай адукацыі сёння адыгрывае Балонскі працэс, арыентаваны на фарміраванне адзінай еўрапейскай прасторы вышэйшай адукацыі з дапамогай збліжэння сістэм адукацыі краін Еўропы.
У цэлым можна казаць пра ўніверсальныя заканамернасці развіцця адукацыі: па меры развіцця грамадства яна робіцца ўсё больш глыбокай і ўсебаковай, а свабода доступу да адукацыі з’яўляецца адным з найважнейшых крытэрыяў прагрэсіўнасці і адкрытасці грамадства.
