Грамадазнаўства. 10 клас

Уклады і крэдытаванне. Калі ў чалавека ёсць свабодныя грошы, то найбольш распаўсюджаным спосабам зарабіць на іх з’яўляецца размяшчэнне ў банк на дэпазіт. Дэпазіт (банкаўскі ўклад) уяўляе сабой суму грошай, размешчаную ўкладчыкам у банку на пэўны тэрмін або да запатрабавання. За выкарыстанне ўкладзеных сродкаў банк выплачвае ўкладчыку прэмію ў выглядзе працэнтаў. Гарантыі вяртання ўкладаў зафіксаваны ў Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь: «Дзяржава заахвочвае і ахоўвае зберажэнні грамадзян, стварае гарантыі вяртання ўкладаў».

Што неабходна ўлічваць пры выбары банка для размяшчэння сваіх зберажэнняў? З якога ўзросту грамадзяне Рэспублікі Беларусь могуць самастойна адкрываць у банку ўклад (дэпазіт)?

Калі ў адных грамадзян ёсць свабодныя грошы, якія яны маюць магчымасць размясціць на дэпазіт, то другім іх нестае для набыцця якога-небудзь тавару, напрыклад кватэры ці жылога дома, аўтамабіля і г. д. У такім выпадку яны могуць звярнуцца ў банк па крэдыт. Крэдыт (ад лац. сreditum — пазыка, доўг) — гэта грашовыя сродкі, выдзеленыя банкам іншай асобе (атрымальніку крэдыту) у памеры і на ўмовах, прадугледжаных крэдытным дагаворам.

Выкарыстоўваючы Адзіны інтэрнэт-партал фінансавай граматнасці насельніцтва (http://fingramota.by), стварыце памятку «Выбіраем крэдыт». Напішыце ў ёй рэкамендацыі, на што варта звяртаць увагу пры афармленні крэдыту.

Крэдыты заўсёды выдаюцца на строга вызначаны тэрмін. Калі пазычальнік не вяртае грошай да вызначанай у крэдытным дагаворы даты, то банк пачынае браць штраф за пратэрміноўку пагашэння крэдыту, а далей спаганяе грошы ці маёмасць праз суд. Перад тым як выдаць крэдыт, банк ацэньвае крэдытаздольнасць пазычальніка. У якасці забеспячэння крэдыту, як правіла, выступае маёмасны заклад або паручыцельства трэціх асоб. У выпадку невяртання грошай банку перадаецца маёмасць пазычальніка або крэдыт выплачвае паручыцель.

Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусь вядзе крэдытны рэгістр — інфармацыйную сістэму, якая захоўвае звесткі пра крэдытную гісторыю пазычальнікаў — як яны выконвалі свае абавязацельствы перад банкамі. З якой мэтай, на ваш погляд, быў створаны дадзены крэдытны рэгістр?

У навінах часта сустракаецца інфармацыя пра змяненне Нацыянальным банкам стаўкі рэфінансавання — велічыні працэнтаў, якія выплачваюць цэнтральнаму банку камерцыйныя банкі за карыстанне выдзеленымі ім крэдытамі. Як уплывае змяненне стаўкі рэфінансавання на інтарэсы чалавека, які робіць уклад у банк або бярэ крэдыт у банку?

Найбольш распаўсюджанымі крэдытамі для насельніцтва з боку банкаў выступаюць: спажывецкі крэдыт, аўтакрэдыт, іпатэчны (мэтавы крэдыт, пры якім набытая нерухомасць выступае ў якасці закладу).

Высветліце, пра што ідзе гаворка ў дадзеным рэкламным паведамленні: «Наш банк прапануе вам карту з авердрафтам з грэйс-перыядам 45 дзён». Што гэта значыць для спажыўца? На якіх умовах у выпадку неабходнасці можна атрымаць грошы на пакупкі?

Існуе і такая форма крэдытавання, як лізінг. Лізінг уяўляе сабой доўгатэрміновую арэнду маёмасці (абсталявання, нерухомасці, аўтамабіля) з наступным правам яго выкупу. Лізінгавая кампанія прапануе пакупніку тавар, але захоўвае права ўласнасці на яго за сабой да той пары, пакуль сума за яго не будзе выплачана поўнасцю. Тады права ўласнасці пераходзіць да пакупніка.

Сфармулюйце, у чым будзе заключацца розніца ў праве ўласнасці на аўтамабіль, куплены ў крэдыт і куплены ў лізінг. Як гэта паўплывае на памеры працэнтнай стаўкі? Яна будзе вышэйшая пры куплі тавару ў крэдыт ці ў лізінг?

Калі пазычальнікам выступае дзяржава, а крэдыторамі — банкі і насельніцтва, прадпрыемствы і арганізацыі, мае месца дзяржаўны крэдыт. Для запазычання неабходных грашовых сродкаў дзяржава выпускае і прадае каштоўныя паперы: казначэйскія вэксалі (грашовае абавязацельства, згодна з якім прад’яўніку выплачваецца ўказаная сума грашовых сродкаў у вызначаны дакументам тэрмін), аблігацыі (каштоўная папера, у якой указваецца абавязацельства вярнуць праз пэўны тэрмін выплачаныя за яе грошы і выплаціць даход у выглядзе фіксаванага працэнта). Купляючы іх, эканамічныя суб’екты выступаюць крэдыторамі ў адносінах да дзяржавы.