Паэзія Максіма Багдановіча
Зборнік вершаў «Вянок», верш «Песняру»
Адзіным прыжыццёвым зборнікам вершаў Максіма Багдановіча быў «Вянок» (1913), што з’явіўся ў выдавецтве Марціна Кухты. Першапачатковая назва — «Кніжка выбраных вершаў». Назва «Вянок» і прысвячэнне Сяргею Палуяну прапанавана Вацлавам Ластоўскім, калі зборнік быў ужо ў друку. Загалоўкам аўтар быў задаволены.
Па сутнасці «Вянок» — філасофская кніга, у якой узнаўляюцца факты стварэння культурнай спадчыны Беларусі («Летапісец», «Пера пісчык»), увасоблены вобраз горада (цыкл «Места»), згадваюцца міфы і старыя паданні (цыкл «У зачарованым царстве»), асэнсоўваюцца праблемы жыцця і смерці («Жывеш не вечна, чалавек...», «Я хацеў бы спаткацца з Вамі на вуліцы...») і інш.
Адной з асноўных праблем, якія асэнсоўваў Максім Багдановіч, была праблема прызначэння мастака і мастацтва, паэта і паэзіі. У напісаным яшчэ ў Яраслаўлі вершы «Песняру» (1910) сфармулявана творчае крэда паэта: паэзія павінна быць «як звон», каб дайсці да душы кожнага чалавека, а паэт павінен «з сталі каваць, гартаваць гібкі верш», абрабляць і ўдасканальваць свой твор, каб «слабы верш» не разбіўся аб цвёрдыя сэрцы.
Лірычны герой звяртаецца да тых, хто робіць першыя спробы ў творчасці («брат малады»), каб не забывалі, што гэта вялікая праца, бо недасканалы верш не зможа крануць зачарсцвелага чытача, няздатнага да ўспрымання прыгажосці.
|
Дзяўчына была абаяльная, дасціпная, вельмі адораная ў галіне матэматыкі. Прыхільнікі-гімназісты кідалі ёй у фортку букеты. Вучылася ў Маскве, дзе пазнаёмілася з малодшым братам Максіма Львом Багдановічам, які падчас Першай сусветнай вайны вазіў з сабой запіскі ад Нюты з просьбамі знайсці кніжку па матэматыцы, дапамагчы рашыць складанае ўраўненне. Максім прысвяціў Нюце Гапановіч аўтарскія пераклады «Зеленя» (Паводле архіўных матэрыялаў Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі). |
Паэт не абмяжоўваўся дэкларацыямі і заклікамі. Сам чытаў шмат твораў сусветнай літаратуры, актыўна вывучаў гісторыю. Бачыў сваё прызначэнне ва ўзбагачэнні тэматыкі беларускай літаратуры і засваенні новых форм. Пры гэтым еўрапейскія літаратурныя традыцыі асэнсоўваліся ім у адпаведнасці з прынцыпам: «Прыгожае — вышэй за ўсё». Паэт імкнуўся праз пераклады сусветнай класікі (вершы Фрыдрыха Шылера, Генрыха Гейнэ, Поля Верлена, Аляксандра Пушкіна і інш.) спасцігнуць чароўны свет паэзіі і данесці яго да беларусаў. Менавіта з лёгкай рукі Максіма Багдановіча на беларускай мове вельмі арганічна загучалі трыялеты, тэрцыны, рандо, пентаметры, гекзаметры і інш.
Паэт лічыў дасканаласцю гармонію формы і зместу. Багдановіча часта называлі паэтам «чыстае красы», бо ў творчасці ён вітаў культ прыгажосці. Змітрок Бядуля ў артыкуле «Натхненне і гармонія» адзначаў: «За кароткі час сваёй творчасці ён (Багдановіч. — Аўт.) выведаў тайну гармоніі, вывучыў карты роднай красы і вянкамі вясновых паэтычных кветак аздобіў ніву беларускага адраджэння». Разуменне асветніцкай місіі твораў Максіма Багдановіча прыйшло не адразу. Яго пачатковыя тэксты першы рэдактар «Нашай нівы» Аляксандр Уласаў і Ядвігін Ш. называлі «дэкадэнтшчынай». Толькі з цягам часу прыйшло разуменне, што «чыстая краса» Максіма Багдановіча добра ўкладаецца ў місію асветы і адраджэння нацыянальнай самабытнасці.
Дастаткова часта крыніцай натхнення і ўзорам прыгажосці для Максіма Багдановіча станавілася далёкае мінулае Беларусі («Летапісец», «Перапісчык», «Кніга», «Безнадзейнасць», «Слуцкія ткачыхі»).