§ 48.2. Агульная характарыстыка кіслотна-асноўных уласцівасцей аксідаў і гідраксідаў металаў В-груп

Аксіды і гідраксіды d-элементаў у розных ступенях акіслення рэзка адрозніваюцца па кіслотна-асноўных уласцівасцях. Калі для атамаў элемента магчымы некалькі ступеней акіслення, то з павелічэннем ступені акіслення ўласцівасці іх аксідаў (і адпаведных гідраксідаў) змяняюцца ад асноўных праз амфатэрныя да кіслотных.

Змена кіслотна-асноўных уласцівасцей аксідаў і гідраксідаў марганцу і хрому ў розных ступенях акіслення паказана ў табліцы 34.3.

Табліца 34.3. Кіслотна-асноўны характар аксідаў і гідраксідаў марганцу і хрому

Аксіды марганцу
Гідраксіды марганцу	Mn(OH)2	MnO(OH)	Mn(OH)4	HMnO4
Уласцівасці	Асноўныя		Амфатэрныя	Кіслотныя
Аксіды хрому
Гідраксіды хрому	Cr(OH)2		Cr(OH)3	H2CrO4, H2Cr2O7
Уласцівасці	Асноўныя		Амфатэрныя	Кіслотныя

Аксід хрому(VI) CrO₃ добра раствараецца ў вадзе, утвараючы раствор або хромавай H₂CrO₄, або дыхромавай кіслаты H₂Cr₂O₇. Апошняя з’яўляецца моцнай кіслатой. Аксіды малібдэну і вальфраму ў вадзе нерастваральныя, а адпаведныя ім малібдэнавая і вальфрамавая кіслоты з’яўляюцца слабымі. Такім чынам, па групе зверху ўніз кіслотныя ўласцівасці гідраксідаў d-элементаў слабеюць.

Для многіх аксідаў і гідраксідаў d-элементаў характэрны амфатэрныя ўласцівасці, напрыклад, вам вядомы амфатэрны гідраксід Zn(OH)₂.

Пытанні, заданні, задачы

1. Параўнайце характар змены кіслотна-асноўных уласцівасцей элементаў у А- і В-групах. Прапануйце тлумачэнне адрозненням.

2. На прыкладзе d-элементаў VIB-групы ўкажыце, як змяняюцца кіслотнаасноўныя ўласцівасці d-элемента па групе.

3. Выкарыстоўваючы ўяўленне пра трываласць сувязі элемент—кісларод і кісларод—вадарод у гідраксідах d-элементаў, растлумачце заканамернасці змянення кіслотна-асноўных уласцівасцей гідраксідаў хрому і марганцу з ростам ступені іх акіслення.

4. На аснове ведаў пра заканамернасці ў змяненні кіслотна-асноўных уласцівасцей для злучэнняў марганцу і хрому ў розных ступенях акіслення складзіце ўраўненні рэакцый, якія характарызуюць гэтыя ўласцівасці.

5. Аксід кобальту(II) пры ўзаемадзеянні з канцэнтраваным растворам гідраксіду натрыю ўтварае тэтрагідроксакабальтат натрыю. Складзіце адпаведнае ўраўненне гэтай рэакцыі.

6. Якое асяроддзе (інтэрвал значэнняў рН) у растворы сульфату медзі(II)? Дайце тлумачэнне.

7. Растваральнасць сульфату медзі(II) пры 20 °С складае 17,2 г на 100 г раствору. Разлічыце мінімальны аб’ём вады, у якім пры дадзенай тэмпературы можна растварыць 25 г меднага купарвасу.

8. Растваральнасць сульфату нікелю пры 0 °С складае 20,7 г на 100 г раствору, а пры 40 °С — 33,5 г на 100 г раствору. Разлічыце масу насычанага пры 40 °С раствору, з якога пры астуджэнні да 0 °С вылучыцца 28 г NiSO₄ ∙ 7H₂O.

9. На медна-залаты сплаў масай 3,2 г падзейнічалі лішкам канцэнтраванага раствору азотнай кіслаты. Пры гэтым вылучылася 896 см³ газу. Вызначце масавую долю золата ў сплаве.

10. Да 12,8 г медных апілкаў прылілі 50 cм³ гарачага канцэнтраванага раствору сернай кіслаты з масавай доляй 94 % (ρ = 1,831 г/см³). Ці цалкам растворыцца медзь? Вызначце аб’ём вылучанага газу і масавую долю CuSO₄ ва ўтвораным растворы.

Самакантроль

1. У радзе аксідаў , ,  уласцівасці змяняюцца:

• а) ад асноўных да кіслотных;
• б) ад кіслотных да асноўных;
• в) у паслядоўнасці: асноўныя — амфатэрныя — кіслотныя;
• г) без выразна выяўленай кіслотна-асноўнай заканамернасці.

2. З павелічэннем ступені акіслення атамаў марганцу ўласцівасці гідраксідаў гэтага металу мяняюцца:

• а) ад асноўных да кіслотных;
• б) ад акісляльных да аднаўленчых;
• в) ад кіслотных да амфатэрных;
• г) ад аднаўленчых да акісляльных.

3. Амфатэрныя ўласцівасці праяўляюць:

• а) MnO(OH);
• б) MnO₂;
• в) Cr(OH)₃;
• г) CrO₃.

4. Кіслотныя ўласцівасці аксідаў і гідраксідаў d-элементаў:

• а) слабеюць па групе зверху ўніз;
• б) слабеюць па перыядзе злева направа;
• в) узмацняюцца па перыядзе злева направа;
• г) па перыядзе спачатку слабеюць, а потым узмацняюцца.

5. У найвышэйшых ступенях акіслення хром і марганец утвараюць злучэнні з кіслародам, якія:

• а) валодаюць моцнымі акісляльнымі ўласцівасцямі;
• б) раствараюцца ў вадзе з утварэннем слабых кіслот;
• в) раствараюцца ў вадзе з утварэннем моцных кіслот;
• г) нерастваральныя ў вадзе.