*§ 4-1. Даданыя члены сказа. Віды дапаўнення, азначэння, акалічнасці. Сінтаксічная роля інфінітыва. Тэкстаўтваральныя функцыі даданых членаў сказа ў тэкстах-апісаннях, тэкстах-апавяданнях

Даданыя члены сказа. Віды дапаўнення, азначэння, акалічнасці

Паслухаем мовазнаўцаў

Практыкаванне 1

Дапоўніце табліцу прыкладамі.

Практыкаванне 2

Дапоўніце табліцу прыкладамі.

Практыкаванне 3

Прачытайце тэкст. Падбярыце назву ў адпаведнасці з яго тэмай. Спішыце тэкст, устаўляючы, дзе трэба, літары. Падкрэсліце даданыя члены сказа, вызначце, чым яны выражаны.

Калi лёс дае вам шанец завiтаць у Бабруйск, не адмаўляйцеся ад паез..кi. Не адмаўляйцеся і ў тым выпадку, калi сiноптыкi абяцаюць працяглыя дажджы, а т..лефон раптоўна выходзiць са строю. Затое не трэба будзе а..казваць на абавя..ковыя званкi, а..цягваць сваю ўвагу ад галоўнага. Бабруйск патрабуе поўнай самааддачы. Гос..ць можа акунуцца ў яго р..альнасць з галавой i стаць хоць бы на час знаходжан..я ў iм часткай горада. Я гэта ведаю. У першы ж дзень сваёй двухдзён..ай вандроўкi я незнарок утапiла свой мабiльнiк. Я спачатку думала, што страцiла сув..зь з усiм с..ветам. Але ў Бабруйску можна лёгка абы..сцiся без тэлефона. Тут людзi вельмi д..бразычлiвыя. Яны вам не дадуць прапасці.
Імпазантны бабёр Бобр Самуiлавiч — гэта сiмвал Бабруйска. Скульптура знаходзiцца якраз у цэнтры базарнай пло..чы. Калi пацерцi яму руку, ланцужок i п..рсцёнак, кажуць, абавя..кова станеш багаты. Людзi труць. Але н..хто не прызнаецца, цi пасыпалiся на яго грошы. Пра такiя рэчы нiхто не расказ..вае (Паводле Н. Зігулі).

•Растлумачце пастаноўку знакаў прыпынку ў тэксце.
Раскрыйце значэнне слова імпазантны.

Практыкаванне 4

Прачытайце тэкст. Падбярыце назву ў адпаведнасці з яго асноўнай думкай. Спішыце тэкст па варыянтах (І варыянт — 1-ы абзац, ІІ варыянт — 2-і абзац, ІІІ варыянт — 3-і абзац, ІV варыянт — 4-ы абзац), падкрэсліце даданыя члены ў сказах. Вызначце, чым выражаны даданыя члены сказа. Назавіце віды дапаўненняў, азначэнняў, акалічнасцей.

Гарадскі пасёлак Сапоцкін вядомы далёка ў свеце сваімі велікоднымі традыцыямі. Унікальная, уласцівая толькі для гэтага мястэчка тэхніка роспісу яек была ўключана ў 2013 годзе ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь. Свята пісанкі стала брэндам і візітнай карткай пасёлка Сапоцкін. Ужо некалькі гадоў падчас велікодных дзён праходзіць тут фестываль-імпрэза. На ім яйкі-пісанкі красуюцца паўсюль: на выстаўцы вырабаў народных майстроў, кірмашы велікоднай выпечкі, вернісажы юных мастакоў, у сувенірнай краме і нават на літаратурнай пляцоўцы. Яйка-пісанка спрадвеку лічылася моцным абярэгам. І традыцыя гэта налічвае стагоддзі. З пісанкай звязвалі надзеі на шчаслівы шлюб, таму яе дарылі сватáм і маладым. Самая чарадзейная пісанка — гэта пісанка, якую распісала ў падарунак маці. Яе нельга было мяняць на грошы, прадаваць. Гэта лічылася вялікім грахом. Пісанку ад маці можна было толькі падарыць сваім дзецям або родзічам ці сябрам.
Сапоцкін найбольш знакаміты пісанкамі. Тут створаны музей у іх гонар. Забавы для наведвальнікаў пачынаюцца яшчэ на вуліцы. «Яйка жадання» на каляровай стужцы (іх раздае супрацоўніца музея) госці прывязваюць на дрэве. Пры гэтым кожны загадвае сваё самае сакрэтнае, самае запаветнае жаданне. Кажуць, задуманае спраўджваецца. Штогод падчас святочнага велікоднага фестывалю папаўняецца экспазіцыя музея. Сёння ў калекцыі пісанкі сабрана больш за 500 яек, якія дэкарыраваны ў розных тэхніках. Ёсць тут і «нетрадыцыйныя» пісанкі. Яны выраблены з керамікі, крышталю, саломкі. Самае старое размаляванае яйка захоўваецца каля 20 гадоў. Яно не пустое. У сярэдзіне яго ёсць і бялок, і жаўток! Сакрэт такі. Яйка-пісанку пасля роспісу нельга рухаць з месца на працягу года. Кранеш яйка раней — яно выбухне з вельмі непрыемным пахам…
Тэхналогія роспісу яек у Сапоцкіне і простая, і складаная адначасова. Спачатку яйкі вараць, а затым на іх наносяць воскам узор. Робяць гэта спецыяльнай палачкай-«шпількай». Амаль у кожнай майстрыхі маюцца свае сакрэты нанясення малюнкаў. Яны перадаюцца з пакалення ў пакаленне па жаночай лініі. Калі яйка распісана, яго апускаюць у прыродны фарбавальнік. Ён робіцца з іржы (з цвікоў), альховай кары, кары дуба. Усё гэта настойваецца каля двух месяцаў. У фарбавальніку яйка вытрымліваюць суткі, затым воск чысцяць анучкай або папяровай сурвэткай, крышку падаграюць пісанку на полымі свечкі. Некаторыя пакідаюць воск — пісанка выглядае таксама сімпатычна. Зняты пад агнём свечкі, воск набывае чарнату. Яго не выкідваюць, ён зноў ідзе ў справу. Ім робяць роспіс на белых яйках. Некаторыя майстрыхі працуюць каляровым воскам. Але традыцыйныя «пісанкі з Сапоцкіна» чорныя з белым малюнкам. Сюжэт таксама важны. Звычайны сюжэт — гэта птушкі, фантастычныя кветкі, дубовыя і яловыя галінкі. Распісваюць не толькі курыныя, але і гусіныя яйкі.
Распісаць яйка прапануюць таксама турыстам. Воск разаграваюць у невялікіх ванначках, даюць аловак-«шпільку». Праўда, з мэтай эканоміі часу распісаныя турыстамі яйкі апускаюць у штучны фарбавальнік. Свае пісанкі можна забраць з сабой. А можна купіць у сувенірнай лаўцы твор ад мясцовых майстрых — цудоўны сувенір. Сапоцкінскія майстрыхі для сваіх пісанак бяруць толькі вясковыя вараныя яйкі. На іх наносяць тонкім металічным канцом інструмента вадкі воск. Распісваюць яйка толькі натуральным пчаліным воскам. Палачка з маленькім цвічком — гэта самы просты інструмент-«пісачок». На велікодных яйках часцей за ўсё малююць вясковыя кветкі: рамонкі, дзьмухаўцы. Таксама малююць сілуэты курачак, дубовыя лісточкі, галінкі елкі, арнамент або фантазійныя ўзоры (Паводле М. Мароз).

Раскрыйце значэнні слоў імпрэза, вернісаж, сувенірны, натуральны. Да апошняга з пералічаных слоў падбярыце сінонім.

Практыкаванне 5

Прачытайце тэкст. Выпішыце сказы з прыдаткамі. Назавіце прыдаткі, растлумачце іх напісанне. Растлумачце пастаноўку знакаў прыпынку ў сказах з прыдаткамі.

Карл Ліней і яго кветкавы гадзіннік

Карл Ліней у 1720 годзе ўпершыню ў свеце стварыў кветкавы гадзіннік. Знаходзіцца ён у горадзе Упсала (Швецыя). Гадзіннік быў створаны на аснове трактата «Сон раслін». Вучоны-батанік прысвяціў усё жыццё вывучэнню і сістэматызацыі кветак і раслін. Падчас даследаванняў ён заўважыў, што кветкі можна групаваць па часе закрыцця іх венчыкаў. Тады Карл Ліней стварае кветкавы гадзіннік. Перш чым аформіць у сваім Батанічным садзе такі гадзіннік, вучоны вядзе назіранне за 50 раслінамі і старанна адзначае ў сваім нататніку рэакцыю кветак на сонца, іх паводзіны раніцай і ўвечары. Ліней асабліва звяртаў увагу на адкрытасць кветак у пэўныя гадзіны сутак, залежнасць ад інтэнсіўнасці асвятлення. Так, кветкі дзьмухаўца, цюльпанаў распускаліся пры яркім святле. А іншыя, наадварот, ад моцных промняў закрываліся. І толькі пасля такой карпатлівай працы па назіраннях вучоны Карл Ліней стварае свой кветкавы гадзіннік (З часопіса «Алеся»).

Карыстаючыся дадатковай літаратурай або інтэрнэт-рэсурсамі, падрыхтуйце паведамленне пра Карла Лінея.

Практыкаванне 6

Прачытайце тэкст. Выпішыце сказы з прыдаткамі. Растлумачце напісанне прыдаткаў і пастаноўку знакаў прыпынку ў сказах з прыдаткамі.

Сынковіцкая царква

Непадалёку ад горада Слоніма можна пабачыць адно з самых дзівосных збудаванняў на Беларусі — Сынковіцкую царкву. Яна высокая, амаль дастае да аблокаў. Сцены — з чырвонай старадаўняй цэглы, нібыта абпалены полымем шматлікіх войнаў, што пракаціліся па нашай шматпакутнай зямлі. Цяжка адарваць вочы ад гэтага надзвычай прыгожага помніка дойлідства.
Сынковіцкая царква — царква-крэпасць. Сведчаннем таму з’яўляюцца маўклівыя байніцы ў сценах храма. За яго сценамі прашчуры не толькі тварылі малітву Усявышняму, але пры неабходнасці бараніліся ад ворагаў і перамагалі іх.
Падобная бажніца ёсць яшчэ толькі ў вёсцы Мураванка, што таксама знаходзіцца ў Гродзенскай вобласці. У абодвух помніках увасоблены лепшыя рысы беларускага характару. Мы людзі мірныя і гасцінныя, але ўмеем пастаяць за сябе, за сваю зямлю (Паводле У. Ягоўдзіка).

Раскрыйце значэнні слоў гасцінны, бажніца.

Карыстаючыся дадатковай літаратурай або інтэрнэт-рэсурсамі, падрыхтуйце паведамленне пра Сынковіцкую царкву або пра царкву ў вёсцы Мураванка.

Практыкаванне 7

Прачытайце тэкст, вызначце яго тып. Падбярыце назву ў адпаведнасці з тэмай тэксту. Вызначце ролю азначэнняў у тэксце. Выпішыце спачатку сказы з дапасаванымі, потым — з недапасаванымі азначэннямі. Вызначце, чым выражаны азначэнні.

Калі толькі прыехаў у вёску, то не мог надыхацца. Півоні распускаліся, красавалі рознакаляровыя і дробныя кветачкі на агародзе, у палісадніках, пры плоце. Куды ні зірнеш — кветкі. Пах кветак змяніў водар травы. Спачатку толькі што скошанай — зялёнай, потым — падвялай, нарэшце — сухой. Пах травы шчыльны, насычаны. Хоць пі яго. Асабліва моцным быў той пах перад дажджом, калі вяскоўцы кідаліся як мага хутчэй згрэбці сена, скласці ў копкі, а потым пазвозіць у пуні ці ў стагі побач з хатамі.
Пах кветак і травы змяніў водар ліпы, што расце пры дарозе. Наша вялікая старая ліпа не цвіла ў гэтым годзе. Пахла кветкамі ліпы тыдзень. Пах рабіўся слабейшым штодня. Нарэшце ён выпетрыўся зусім... Пасля ліпы запахла гарачай зямлёй, сухой травой і пяском.
Цяпер вёска пахне яблыкамі. Яблыкі падаюць на дарогу. Іх абтрасаюць. Іх здаюць у краму. Раней здавалі ягады. А ў вёсцы пахла варэннем. Пах ягаднага варэння салодкі...
Грыбамі пакуль не пахне. Ранішнія і вячэрнія туманы пахнуць яблыкамі (Паводле У. Сцяпана).

•Вызначце галоўныя члены і спосабы іх выражэння ў выдзеленых сказах.
•Вызначце ў 3-м абзацы тып сказаў па наяўнасці галоўных членаў (двухсастаўныя/аднасастаўныя), від аднасастаўных сказаў.
Раскрыйце значэнне слова выпетрыцца.

Практыкаванне 8

Прачытайце тэкст, вызначце яго тып. Падбярыце назву ў адпаведнасці з асноўнай думкай тэксту. Запішыце тэкст, раскрываючы дужкі. Падкрэсліце даданыя члены сказа, вызначце іх віды і спосабы выражэння. 

Шурык Карончык, (не)маладога веку мужчына, калоў на падворку дровы і (не)заўважаў вакол сябе (ні)чога і (ні)кога. Нават (не)звярнуў увагі на чорна-рудую хмару, прынесеную парывістым ветрам аднекуль здаля. З хмары пырснулі першыя кроплі дажджу. Схамянуўся ён толькі ад навальніцы і суцэльнага вадаспаду, за якім нельга было разгледзець суседавай хаты. У той хаце (не)калі жыў дзед Сцяпан — добры, шчыры чалавек, спагадлівы да дзяцей і дарослых. Ён вечна з рання да вечара ўвіхаўся каля вулляў у пчалярскай масцы. Колькі было ў яго тых вулляў, (ні)хто з вяскоўцаў (не)лічыў. Дзед заўсёды шчодра частаваў вяскоўцаў. Як выгане мёд, падзываў Шурыка і кожны раз казаў: «Занясі, унуча, людзям мёду і перадай ад мяне ласку — каб іх (ні)колі пчолы (не)джалілі». І Шурык ахвотна разносіў дзедаў мёд па хатах.
Мёд пчолы бралі з высокай, разгалістай, у два абхваты, ліпы. Яна спрадвеку расла пры дзедавай хаце, пасаджаная некалі яго продкамі. Пад ліпай у летнюю спёку Шурык разам са сваімі аднагодкамі часта бавіў час у цяньку, чакаючы дзедавага пачастунку. Яго доўга чакаць (не)даводзілася. Сцяпан (не)ўзабаве выносіў ім у місцы кавалкі сотавага мёду. І яны частаваліся, раз-пораз бегаючы да калодзезя праганяць вадой шчымлівую ў горле слодыч...
Так было кожнае лета, пакуль быў жывы дзед Сцяпан. Добра было і дзецям, і дарослым. Ён (ні)кому (не)шкадаваў мёду і платы (не)браў (Паводле І. Канановіча).

Вызначце ролю азначэнняў (прыдаткаў) і акалічнасцей у тэксце.
•Выпішыце прыналежныя прыметнікі.

Практыкаванне 9

Перакладзіце тэкст на беларускую мову (па варыянтах). Вызначце віды дапаўненняў, азначэнняў, акалічнасцей, спосабы іх выражэння.

По охраняемым тропинкам

11 января отмечается Всемирный день заповедников и национальных парков. И те, и другие особо охраняемые природные территории есть и в Беларуси. Однако далеко не все знают, чем же они отличаются друг от друга и какие функции выполняют.
Каковы основные различия между заповедниками и национальными парками? Заповедник — это территория, где абсолютно все природные объекты находятся под охраной: почва, водоёмы, растения, животные. В пределах этой зоны запрещено скашивать траву, распахивать землю, собирать грибы и ягоды, охотиться и рыбачить. В национальных парках хозяйственная деятельность разрешена в ограниченных масштабах. Однако охотиться и разжигать костры здесь также нельзя.
В Беларуси находится один заповедник. Это Березинский биосферный заповедник. Большую часть заповедника занимают леса. Здесь также расположен один из самых больших в Европе болотных массивов — Каролинское болото.
Полесский государственный радиационно-экологический заповедник вы не найдёте в списке особо охраняемых природных территорий. Но он также находится под защитой. Возник он не с целью охраны природы, а по весьма трагическим обстоятельствам. Он возник после аварии на Чернобыльской АЭС на территории трёх наиболее пострадавших районов Гомельской области: Брагинского, Наровлянского и Хойникского.
В нашей стране находится четыре национальных парка. Беловежская пуща — самый известный национальный парк. У многих Беловежская пуща ассоциируется с зубрами. Здесь находится крупнейшая в мире популяция этих животных. На западе Гомельской области расположен национальный парк «Припятский». Леса и болота занимают около 95 % его площади. «Браславские озёра» и «Нарочанский» являются популярными местами отдыха, но также находятся под охраной.
Заказники — это также особо охраняемые природные территории. Но под защиту попадает не весь природный комплекс, попадают лишь некоторые объекты (например, только редкие животные). Там запрещена лишь та деятельность, которая влияет на жизнь конкретных подопечных.
На любой охраняемой территории установлены свои правила. Поэтому перед посещением загляните на сайт того места, куда вы собираетесь (По А. Соловей).

С л о ў н і к
охраняемый — ахоўны
весьма — вельмі, надта
наиболее постадавшие районы — раёны, што найбольш пацярпелі
подопечный — падапечны

Практыкаванне 10

Прачытайце тэкст. Падбярыце назву. Запішыце, устаўляючы прапушчаныя ў словах літары. Падкрэсліце даданыя члены сказа, вызначце іх віды, спосабы выражэння. Вызначце ролю даданых членаў сказа ў тэксце.

Так хораша і майстравіта іграў саксафаніст! Ён зачараваў мяне адразу, калі толькі за..шоў у залу і паклаў на стол ц..лую сямейку блішчастых інструментаў. Я налічыў іх каля дз..сятка. Музыка пачынаў з самага большага. Потым чарга даходзіла і да меншых. Музыка звыкла прыкладаў да вуснаў халаднаватыя муштукі і даваў волю пальцам. У яго былі свае па..пявалы з іншых інструментаў. Стараўся баян. Але саксафон быў тут галоўны. Такія адлівіста-яркія, буркліва-задумлівыя і цнатліва-..знёслыя акорды выліваліся з тых зіхотка-сонечных раструбаў! Саксафон надаваў добрую меладычную інакшасць ужо знаёмай ра..плывістай мелодыі, лашчыў слых, ледзь не выварочваў саму душу. Слухаў бы і слухаў гэта мілае гучан..е, давяраючы таленту музыкі, нават дзесьці неўпрыкметку выціраючы сарамлівую му..чынскую слязіну. Я не толькі слухаў, але згадваў і сваё... (Паводле К. Камейшы).

•Растлумачце напісанне слоў праз дэфіс.
Вызначце кантэкстуальныя сінонімы.

Практыкаванне 11

Прачытайце тэкст. Падбярыце загаловак. Запішыце трэці абзац тэксту, зрабіце пісьмовы сінтаксічны разбор сказаў. 

Статус гісторыка-культурнай каштоўнасці атрымала традыцыйнае белаўзорыстае ткацтва Панямоння.
Традыцыйнае белаўзорыстае ткацтва было распаўсюджана ў сялянскім побыце Панямоння на працягу ХІХ стагоддзя і большай часткі ХХ стагоддзя.
Белаўзорыстае ткацтва аб’ядноўвае розныя тэхнікі ручнога ткацтва. У выніку такіх тэхнік ствараецца прыгожае белае палатно са складанай дробнаўзорыстай структурай паверхні і далікатнай фактурай, утворанай асаблівым перапляценнем нітак асновы і ўтоку. Такое палатно выкарыстоўваецца для вырабу ручнікоў, абрусаў, сурвэтак. Вырабы з яго вызначаюцца тонкасцю і ажурнасцю^сл. Белаўзорыстыя тканіны вырабляюцца з ільняных і баваўняных нітак белага колеру. У некаторых тэхніках дадаткова прымяняюцца шаўковыя ніткі і ніткі шэрага колеру.
Сярод тканых вырабаў рэгіёна найбольш вылучаюцца ручнікі. Гэтыя вырабы вызначаюцца арыгінальнасцю палатна. Каштоўнасць яго ў высокай якасці, дасканаласці выканання, эфектнай гульні святлаценяў на дробнаўзорыстай белай паверхні. Каляровы ўзор, вытканы або вышыты, ідзе толькі па краях вырабу або зусім адсутнічае, распаўсюджана ўпрыгажэнне ажурнымі карункамі, звязанымі кручком (Паводле В. Карнеевай).

Якую ролю выконваюць даданыя члены сказа ў тэксце?
Раскрыйце значэнні слоў фактура, далікатны, эфектны.

Практыкаванне 12

Перакладзіце тэкст на беларускую мову. Падбярыце загаловак у адпаведнасці з тэмай. Запішыце пераклад. Падкрэсліце галоўныя і даданыя члены ў сказах. Вызначце тыпы дзейнікаў і выказнікаў; віды і спосабы выражэння даданых членаў сказа.

В некоторых странах проводят фестивали, посвящённые мимозе. В маленьком французском городке Мандэльё ля Напуль этот праздник олицетворяет собой проводы зимы и встречу долгожданной весны. Парад цветов и бал по традиции открывает Королева мимоз. Мимоза — «жёлтое солнышко». Местный климат отлично подходит для растения. Весной горы усыпаны «жёлтыми солнышками».
Выращивание мимозы — одно из самых крупных производств в этом регионе. В дни фестиваля организуются экскурсии в горную местность Таннерон. Там гости любуются цветением дикой мимозы, а также могут побывать на старинной фабрике, где выпускают духи на основе этих цветов (Из журнала «Алеся»).

С л о ў н і к
олицетворять — увасабляць
усыпаны — усыпаны

Практыкаванне 13

Прачытайце тэкст, вызначце яго стыль і тып. Запішыце першы абзац тэксту, устаўляючы прапушчаныя ў словах літары. Падкрэсліце даданыя члены сказа, вызначце іх віды і спосабы выражэння.

Ільняныя дзівосы

Культура прадзен..я нітак з лёну вядома нам не адну тысячу гадоў. І да гэтага часу льняныя вырабы не губляюць сваёй актуальнасці ў побыце. Унікальныя ..ласцівасці льняных валокнаў робяць тканіны з іх прыемнымі для цела і карыснымі для здаро..я. Валакно з лёну мае бакт..рыцыдныя ..ласцівасці. Хваробная мікрафлора гіне пры судакранан..і з ільнянымі тканінамі. Тлумачыцца гэта тым, што дыяксід крэмнію ўваходзіць у склад расліны. Ён падаўляе рост бакт..рый. Рэгулярны сон на льняной бялізне або нашэн..е адзення з ільну паскарае гаенне невялікіх ранак і сонечных апёкаў. Глыбокія раны ў ільняных бінтах зацягваюцца хутчэй. Лён можна гладзіць гарачым прасам і кіпяціць пры вялікай т..мпературы. Гэта дазваляе забяспечыць максімальную ст..рылізацыю тканін.
Ільняная тканіна выдатна прапускае паветра, забяспечвае аптымальную вентыляцыю скуры, дапамагае целу рэгуляваць цепларэжым. Пры судакрананні са скурай яна зімой сагравае, а ўлетку адводзіць цяпло, зніжаючы тэмпературу цела. Гіграскапічнасць (здольнасць убіраць у сябе вільгаць) у лёну вышэйшая, чым у бавоўны (12 і 8% адпаведна). Гэта якасць важная для адзення, пасцельнай бялізны і кухонных ручнікоў. Насіце льняное адзенне! (Паводле М. Мароз).

Якую ролю выконваюць даданыя члены сказа ў тэксце?
•Выпішыце прыметнік, ужыты ў форме ступені параўнання.

Практыкаванне 14

Прачытайце тэкст, вызначце яго тып. Спішыце тэкст. Падкрэсліце даданыя члены сказа, вызначце іх ролю ў тэксце.

Беларусь нездарма называюць «Сінявокай». Самы буйны брыльянт у серабрыстым россыпе азёр і рэк знаходзіцца ў Мядзельскім раёне. Гэта возера Нарач.
Паданне гаворыць, што даўным-даўно тут жыў ляснік з прыгажуняй дачкой Нарай. Кахала яна смелага і моцнага юнака. Аднойчы юнак падарыў Нары люстэрка і сказаў, што ў ім яна ўбачыць свой лёс. Паглядзелася дзяўчына, але нічога не зразумела. Яна ўбачыла толькі возера ды чайку, якая лунала над хвалямі...
Аднойчы мясцовы князь задумаў ажаніцца і загадаў слугам схапіць прыгажуню. Закаханыя^м ўцяклі. Юнак схаваў Нару і адвёў пагоню за сабою, але не вярнуўся. Даведаўшыся пра яго гібель, дзяўчына ў роспачы выпусціла люстэрка. Там, дзе ўпалі серабрыстыя асколкі, заблішчэлі азёры. Нарач — самае вялікае возера. А дзяўчына ператварылася ў чайку. Яна дагэтуль кружыць над вадой і кліча каханага (З часопіса «Беларусь»).

Карыстаючыся дадатковай літаратурай або інтэрнэт-рэсурсамі, падрыхтуйце паведамленне пра легенду аб паходжанні аднаго з геаграфічных аб’ектаў (возера, ракі, горада, вёскі) Беларусі.

Практыкаванне 15

Прачытайце тэкст. Вызначце яго стыль, тып. Запішыце першы і другі абзацы тэксту, устаўляючы прапушчаныя ў словах літары. Вызначце ў сказах даданыя члены, віды і спосабы выражэння дапаўненняў, азначэнняў, акалічнасцей.

Казачныя аблокі сакуры

Сакура — адзін з сімвалаў Японіі і яе культуры. Гэта дэкаратыўнае дрэва с..мейства ружавых з даўніх часоў шануецца жыхарамі Краіны ўзыходзячага сонца за надзвычайную прыгажосць кветак. Гэтыя кветкі маюць афарбоўку ад ярка-ружовай да белай. Штогадовы перыяд цвіцен..я сакуры доўжыцца менш за тыдзень. У гэтым бачыцца эфемернасць жыцця.
Мноства кветак сакуры ра..пускаецца адначасова, таму дрэўцы нагадваюць казачныя аблокі. У Японіі з даўніх часоў існуе ханамі — нацы..нальная традыцыя любаван..я кветкамі. За некалькі месяцаў да цвіцен..я па тэлебачанні паказваюць прагнозы з датамі цвіцен..я сакуры па ўсёй краіне. Яно звычайна пачынаецца ў студзені ў Акінаве, дасягае Токіа ў канцы красавіка, а праз некалькі тыдняў прыходзіць у Хакайда. Японская асацыяцыя сакуры склала спіс сотні лепшых месцаў для любавання цвіцен..ем. Такія месцы былі знойдзены ў кожнай прэфектуры.
Дарэчы, у мінскім парку Дружбы народаў у 2016 годзе ў памяць 30-годдзя аварыі на Чарнобыльскай АЭС і пяцігоддзя аварыі на атамнай электрастанцыі «Фукусіма — 1» была закладзена алея сакуры са ста дваццаці дрэўцаў, прывезеных з Японіі. Цяпер і мы з вамі зможам удзельнічаць у цудоўнай традыцыі ханамі (Паводле А. Вашчанкі).

Якую ролю выконваюць даданыя члены сказа ў тэксце?
Раскрыйце значэнне слова эфемернасць.