*§ 11-12-1. Канстытуцыйнае і выбарчае права
| Сайт: | Профильное обучение |
| Курс: | Грамадазнаўства. 11 клас |
| Книга: | *§ 11-12-1. Канстытуцыйнае і выбарчае права |
| Напечатано:: | Гость |
| Дата: | Пятница, 27 Декабрь 2024, 07:00 |
Выбарчая сістэма ў Рэспубліцы Беларусь
Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь (2000)
Артыкул 1. Адносіны, што рэгулююцца дадзеным Кодэксам
Дадзены Кодэкс рэгулюе адносіны, што ўзнікаюць пры падрыхтоўцы і правядзенні выбараў Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, выбараў і адклікання дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь (далей — Палата прадстаўнікоў), членаў Савета Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь (далей — Савет Рэспублікі), дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў Рэспублікі Беларусь (далей — мясцовыя Саветы дэпутатаў), а таксама пры падрыхтоўцы і правядзенні рэферэндуму (народнага галасавання) (далей — рэферэндум), і ўстанаўлівае гарантыі, якія забяспечваюць свабоднае волевыяўленне грамадзян Рэспублікі Беларусь.
Артыкул 3. Асноўныя прынцыпы правядзення выбараў і рэферэндуму
Выбары Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў, дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў з’яўляюцца свабоднымі і праводзяцца на аснове ўсеагульнага, роўнага і прамога выбарчага права пры тайным галасаванні.
Выбары дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў, дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў праводзяцца па аднамандатных выбарчых акругах.
Выбары членаў Савета Рэспублікі праводзяцца на аснове роўнага і ўскоснага выбарчага права пры тайным галасаванні.
Рэферэндум праводзіцца шляхам усеагульнага, свабоднага, роўнага і тайнага галасавання.
Артыкул 4. Усеагульнае выбарчае права і права на ўдзел у рэферэндуме
Выбары Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў, дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў і рэферэндум з’яўляюцца ўсеагульнымі: права выбіраць, удзельнічаць у рэферэндуме маюць грамадзяне Рэспублікі Беларусь, якія дасягнулі 18 гадоў.
У выбарах, рэферэндуме не ўдзельнічаюць грамадзяне, прызнаныя судом недзеяздольнымі, асобы, якія ўтрымліваюцца па прыгаворы суда ў месцах пазбаўлення волі. У галасаванні не прымаюць удзелу асобы, у адносінах да якіх у парадку, устаноўленым крымінальна-працэсуальным заканадаўствам, абрана мера спынення — утрыманне пад вартай.
Артыкул 5. Свабодныя выбары і ўдзел у рэферэндуме
Выбары Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў, дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў, удзел у рэферэндуме з’яўляюцца свабоднымі: выбаршчык, удзельнік рэферэндуму асабіста вырашае, удзельнічаць яму ў выбарах, рэферэндуме ці не, за каго галасаваць на выбарах, за што галасаваць на рэферэндуме.
Артыкул 6. Роўнае выбарчае права і права на ўдзел у рэферэндуме
Выбаршчыкі, удзельнікі рэферэндуму ўдзельнічаюць адпаведна ў выбарах Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў, дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў і рэферэндуме на роўных падставах: кожны выбаршчык, удзельнік рэферэндуму мае адзін голас.
Выбары членаў Савета Рэспублікі з’яўляюцца роўнымі: кожны дэпутат мясцовага Савета дэпутатаў базавага ўзроўню мае адзін голас.
Кандыдаты, якія абіраюцца на дзяржаўныя пасады, удзельнічаюць у выбарах на роўных падставах.
Артыкул 7. Прамое выбарчае права, права на прамое волевыяўленне на рэферэндуме
Выбары Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў, дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў з’яўляюцца прамымі. Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь абіраецца непасрэдна народам Рэспублікі Беларусь. Дэпутаты абіраюцца грамадзянамі непасрэдна.
Грамадзяне ўдзельнічаюць у рэферэндуме на аснове прамога волевыяўлення.
Артыкул 8. Ускоснае выбарчае права
Выбары членаў Савета Рэспублікі з’яўляюцца ўскоснымі: члены Савета Рэспублікі абіраюцца на пасяджэннях дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў базавага ўзроўню кожнай вобласці і дэпутатаў Мінскага гарадскога Савета дэпутатаў.
Артыкул 9. Тайнае галасаванне
Галасаванне на выбарах і рэферэндуме з’яўляецца тайным: кантроль за волевыяўленнем выбаршчыкаў, удзельнікаў рэферэндуму падчас галасавання забараняецца.
Запоўніце табліцу, адзначыўшы ў ячэйках тыя прынцыпы, якія адпавядаюць правядзенню выбараў (рэферэндуму).
| Прынцып | Выбары ў мясцовыя Саветы дэпутатаў | Выбары ў Палату прадстаўнікоў | Выбары ў Савет Рэспублікі | Выбары Прэзідэнта | Рэферэндум |
|---|---|---|---|---|---|
| Усеагульныя | |||||
| Свабодныя | |||||
| Роўныя | |||||
| Прамыя | |||||
| Ускосныя | |||||
| Тайнае галасаванне |
Артыкул 14. Выбарчая акруга па выбарах Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь
Выбары Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь праводзяцца па адзінай выбарчай акрузе, якая складае ўсю тэрыторыю Рэспублікі Беларусь.
Артыкул 15. Выбарчыя акругі па выбарах дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў, дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў
Для правядзення выбараў дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь утвараюцца 110 выбарчых акруг.
Для правядзення выбараў дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў утвараюцца выбарчыя акругі:
па выбарах у абласны Савет дэпутатаў — ад 40 да 60 выбарчых акруг;
па выбарах у Мінскі гарадскі Савет дэпутатаў — ад 40 да 60 выбарчых акруг;
па выбарах у раённы Савет дэпутатаў — ад 25 да 40 выбарчых акруг;
па выбарах у гарадскі Савет дэпутатаў (гарады абласнога падпарадкавання) — ад 25 да 40 выбарчых акруг;
па выбарах у гарадскі Савет дэпутатаў (гарады раённага падпарадкавання) — ад 15 да 25 выбарчых акруг;
па выбарах у пасялковы, сельскі Савет дэпутатаў — ад 11 да 15 выбарчых акруг.
...Выбарчыя акругі ўтвараюцца з прыкладна роўнай колькасцю выбаршчыкаў: адхіленне колькасці выбаршчыкаў у выбарчай акрузе па выбарах дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў ад сярэдняй колькасці выбаршчыкаў, што прыпадаюць на выбарчую акругу па Рэспубліцы Беларусь, а ў выбарчай акрузе па выбарах дэпутатаў адпаведнага мясцовага Савета дэпутатаў — ад сярэдняй колькасці выбаршчыкаў, што прыпадаюць на выбарчую акругу па выбарах у дадзены мясцовы Савет дэпутатаў, як правіла, не можа перавышаць 10 працэнтаў. Выбарчая акруга складае адзіную тэрыторыю: не дапускаецца ўтварэнне выбарчай акругі з тэрыторый, якія не мяжуюць паміж сабой.
…Ад кожнай выбарчай акругі абіраецца адзін дэпутат.
Артыкул 17. Участкі для галасавання
Для правядзення галасавання і падліку галасоў па выбарах Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў, дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў, па рэферэндуме, адкліканні дэпутата тэрыторыя раёнаў, гарадоў, раёнаў у гарадах падзяляецца на ўчасткі для галасавання.
Участкі для галасавання ўтвараюцца з колькасцю не менш за 20 і не больш за 3000 выбаршчыкаў, удзельнікаў рэферэндуму.
Участкі для галасавання могуць быць утвораны ў санаторыях, прафілакторыях, дамах адпачынку, бальніцах і іншых арганізацыях аховы здароўя, якія аказваюць медыцынскую дапамогу ў стацыянарных умовах. Участкі для галасавання ўтвараюцца таксама ў воінскіх часцях.
Артыкул 57. Патрабаванні, якія прад’яўляюцца да кандыдатаў у Прэзідэнты Рэспублікі Беларусь, у дэпутаты
Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь можа быць абраны грамадзянін Рэспублікі Беларусь па нараджэнні, не маладзейшы за 35 гадоў, які валодае выбарчым правам і пастаянна пражывае ў Рэспубліцы Беларусь не менш за дзесяць гадоў непасрэдна перад выбарамі.
Дэпутатам Палаты прадстаўнікоў можа быць абраны грамадзянін Рэспублікі Беларусь, які дасягнуў 21 года, пастаянна пражывае ў Рэспубліцы Беларусь.
Дэпутатам мясцовага Савета дэпутатаў можа быць абраны грамадзянін Рэспублікі Беларусь, які дасягнуў 18 гадоў.
Артыкул 98. Патрабаванні, якія прад’яўляюцца да кандыдатаў у члены Савета Рэспублікі
Кандыдатам у члены Савета Рэспублікі можа быць грамадзянін Рэспублікі Беларусь, які дасягнуў 30 гадоў і пражывае на тэрыторыі адпаведнай вобласці, горада Мінска не менш за пяць гадоў.
Кандыдатамі ў члены Савета Рэспублікі не могуць быць грамадзяне, якія не маюць права ў адпаведнасці з заканадаўствам Рэспублікі Беларусь займаць пасады ў дзяржаўных органах і іншых дзяржаўных арганізацыях у сувязі з наяўнасцю судзімасці.
Артыкул 79. Устанаўленне і апублікаванне вынікаў выбараў Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь
…Лічыцца, што выбары Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь адбыліся, калі ў галасаванні прыняло ўдзел больш за палову грамадзян Рэспублікі Беларусь, уключаных у спіс выбаршчыкаў.
Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь лічыцца абраным, калі за яго прагаласавала больш за палову грамадзян Рэспублікі Беларусь, якія прынялі ўдзел у галасаванні…
Артыкул 80. Другі тур галасавання
Калі ні адзін з кандыдатаў у Прэзідэнты Рэспублікі Беларусь не набраў неабходнай колькасці галасоў, то не пазней як у двухтыднёвы тэрмін па рашэнні Цэнтральнай камісіі праводзіцца другі тур галасавання па двух кандыдатах, якія атрымалі найбольшую колькасць галасоў выбаршчыкаў...
Лічыцца, што выбары ў другім туры галасавання адбыліся, калі ў галасаванні прыняло ўдзел больш за палову выбаршчыкаў, уключаных у спіс грамадзян, якія маюць права ўдзельнічаць у выбарах. Абраным лічыцца кандыдат у Прэзідэнты Рэспублікі Беларусь, які атрымаў у другім туры галасавання больш за палову галасоў выбаршчыкаў, што прынялі ўдзел у галасаванні…
Артыкул 82. Устанаўленне вынікаў выбараў па выбарчай акрузе па выбарах дэпутата Палаты прадстаўнікоў
…Прызнаецца, што выбары адбыліся, калі ў галасаванні прыняло ўдзел больш за палову выбаршчыкаў акругі, уключаных у спісы грамадзян, якія маюць права ўдзельнічаць у выбарах.
Абраным лічыцца кандыдат у дэпутаты Палаты прадстаўнікоў, які атрымаў найбольшую колькасць галасоў выбаршчыкаў, што прынялі ўдзел у галасаванні. Пры правядзенні галасавання па адной кандыдатуры кандыдат лічыцца абраным, калі ён атрымаў больш за палову галасоў выбаршчыкаў, што прынялі ўдзел у галасаванні…
Артыкул 89. Устанаўленне вынікаў выбараў па выбарчай акрузе па выбарах дэпутата мясцовага Савета дэпутатаў
…Абраным лічыцца кандыдат у дэпутаты мясцовага Савета дэпутатаў, які набраў найбольшую колькасць галасоў выбаршчыкаў, што прынялі ўдзел у галасаванні. Пры правядзенні галасавання па адной кандыдатуры кандыдат лічыцца абраным, калі ён атрымаў больш за палову галасоў выбаршчыкаў, што прынялі ўдзел у галасаванні…
Артыкул 97. Назначэнне выбараў членаў Савета Рэспублікі
Выбары членаў Савета Рэспублікі новага склікання прызначаюцца Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь не пазней як за чатыры месяцы і праводзяцца не пазней як за 30 дзён да заканчэння паўнамоцтваў Савета Рэспублікі дзеючага склікання.
Ад кожнай вобласці і горада Мінска тайным галасаваннем абіраюцца на пасяджэннях дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў базавага ўзроўню кожнай вобласці і горада Мінска па восем членаў Савета Рэспублікі…
Артыкул 106. Устанаўленне вынікаў галасавання па выбарах членаў Савета Рэспублікі
…Абраным лічыцца кандыдат у члены Савета Рэспублікі, які атрымаў больш за палову галасоў дэпутатаў, што прынялі ўдзел у галасаванні…
Запоўніце табліцу.
| Выбары Прэзідэнта | Выбары ў Палату прадстаўнікоў | Выбары ў Савет Рэспублікі | Выбары ў мясцовыя Саветы дэпутатаў | |
|---|---|---|---|---|
| Неабходная яўка | ||||
| Пераможцам лічыцца кандыдат, які набраў... |
Рэферэндумы ў Рэспубліцы Беларусь
Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь (2000)
Артыкул 111. Паняцце, віды і мэта рэферэндуму
Рэферэндум з’яўляецца спосабам прыняцця грамадзянамі Рэспублікі Беларусь рашэнняў па найважнейшых пытаннях дзяржаўнага і грамадскага жыцця.
У Рэспубліцы Беларусь могуць праводзіцца рэспубліканскія і мясцовыя рэферэндумы.
Артыкул 112. Пытанні, якія выносяцца на рэферэндум
На рэспубліканскі рэферэндум могуць выносіцца найважнейшыя пытанні дзяржаўнага грамадскага жыцця Рэспублікі Беларусь.
На мясцовы рэферэндум могуць выносіцца пытанні, якія маюць найважнейшае значэнне для насельніцтва адпаведных адміністрацыйна-тэрытарыяльных адзінак і аднесены да кампетэнцыі адпаведных мясцовых Саветаў дэпутатаў, выканаўчых і распарадчых органаў.
На рэспубліканскі рэферэндум не могуць выносіцца пытанні:
якія могуць выклікаць парушэнне тэрытарыяльнай цэласнасці Рэспублікі Беларусь;
звязаныя з абраннем і вызваленнем Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, назначэннем (абраннем, вызваленнем) службовых асоб, назначэнне (абранне, вызваленне) якіх адносіцца да кампетэнцыі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь і палат Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь;
аб прыняцці і змяненні бюджэту, устанаўленні, змяненні і скасаванні падаткаў, збораў (пошлін);
аб амністыі, аб памілаванні.
На мясцовы рэферэндум не выносяцца пытанні, пералічаныя ў частцы трэцяй дадзенага артыкула, пытанні, якія маюць значэнне для Рэспублікі Беларусь у цэлым, пытанні, урэгуляваныя заканадаўчымі актамі Рэспублікі Беларусь, а таксама пытанні, якія звязаны з назначэннем на пасаду, зацвярджэннем на пасаду ці вызваленнем ад пасады, адносяцца да кампетэнцыі мясцовага выканаўчага і распарадчага органа або яго кіраўніка.
Артыкул 113. Права ініцыятывы на правядзенне рэспубліканскага рэферэндуму
Права ініцыятывы на правядзенне рэспубліканскага рэферэндуму належыць Прэзідэнту Рэспублікі Беларусь, Палаце прадстаўнікоў і Савету Рэспублікі, грамадзянам Рэспублікі Беларусь.
Ініцыятыва Палаты прадстаўнікоў і Савета Рэспублікі на правядзенне рэспубліканскага рэферэндуму выражаецца ў выглядзе прапановы, якая прымаецца на іх раздзельных пасяджэннях большасцю галасоў ад поўнага складу кожнай з палат, і ўносіцца Прэзідэнту Рэспублікі Беларусь.
Ініцыятыва грамадзян на правядзенне рэспубліканскага рэферэндуму выражаецца ў выглядзе прапановы, унесенай не менш як 450 тысячамі грамадзян, якія валодаюць выбарчым правам, у тым ліку не менш як 30 тысячамі грамадзян ад кожнай з абласцей і горада Мінска.
Артыкул 117. Рашэнне аб назначэнні рэспубліканскага рэферэндуму
Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь прызначае рэспубліканскі рэферэндум па ўласнай ініцыятыве або ў двухмесячны тэрмін пасля ўнясення на яго разгляд у адпаведнасці з дадзеным Кодэксам прапаноў палат Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь або грамадзян.
Ва ўказе Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь аб прызначэнні рэферэндуму, як правіла, прадугледжваюцца:
дата правядзення рэферэндуму;
юрыдычная сіла рашэння, прынятага рэферэндумам;
фармулёўка вынесенага на рэферэндум пытання (пытанняў);
іншыя арганізацыйныя мерапрыемствы па забеспячэнні правядзення рэферэндуму.
Калі на рэферэндум выносіцца законапраект, то ён прыкладаецца да ўказа Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь аб прызначэнні рэферэндуму.
Дата правядзення рэферэндуму вызначаецца не пазней як за тры месяцы з дня выдання ўказа Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь аб прызначэнні рэферэндуму…
Артыкул 121. Падвядзенне вынікаў рэферэндуму
…Лічыцца, што рэферэндум адбыўся, калі ў галасаванні прыняло ўдзел больш за палову грамадзян, унесеных у спісы грамадзян, якія маюць права ўдзельнічаць у рэферэндуме. Рашэнне лічыцца прынятым рэферэндумам, калі за яго ў цэлым па Рэспубліцы Беларусь прагаласавала больш за палову грамадзян, што прынялі ўдзел у галасаванні.
Рашэнне аб прыняцці, змяненні і дапаўненні Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь лічыцца прынятым, калі за яго прагаласавала большасць грамадзян, унесеных у спісы для галасавання…
Артыкул 124. Юрыдычная сіла рашэння, прынятага рэферэндумам
Юрыдычная сіла рашэння, прынятага рэферэндумам, вызначаецца ўказам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь аб прызначэнні рэферэндуму.
Рашэнні, прынятыя рэферэндумам, могуць быць скасаваны або зменены толькі шляхам рэферэндуму, калі іншае не будзе вызначана рэферэндумам.
Калі для выканання рашэння, прынятага рэферэндумам, патрабуецца выданне якога-небудзь прававога акта, ён павінен быць прыняты на працягу пяці месяцаў з дня ўступлення ў сілу рашэння, прынятага рэферэндумам.
Артыкул 126. Права ініцыятывы на правядзенне мясцовага рэферэндуму
Права ініцыятывы на правядзенне мясцовага рэферэндуму належыць мясцовым прадстаўнічым органам і грамадзянам Рэспублікі Беларусь, якія пастаянна пражываюць на тэрыторыі адпаведных вобласці, раёна, горада, раёна ў горадзе, пасёлка, сельсавета. Ініцыятыва грамадзян выражаецца ў выглядзе прапановы, унесенай не менш як 10 працэнтамі грамадзян, якія валодаюць выбарчым правам і пражываюць на адпаведнай тэрыторыі.
Запоўніце табліцу.
| Рэспубліканскі рэферэндум | Мясцовы рэферэндум | |
|---|---|---|
| Ініцыятыва правядзення можа ісці ад | ||
| Прызначаецца (якім органам) | ||
| Пытанні, якія могуць выносіцца | ||
| Пытанні, якія не могуць выносіцца |
Абапіраючыся на нормы Выбарчага кодэкса аб правядзенні рэферэндуму, прааналізуйце сітуацыі, прапанаваныя ў табліцы (звярніце ўвагу на тое, што ў шэрагу выпадкаў працэнты неабходна перавесці ў абсалютныя лікі), і выберыце правільныя варыянты адказу.
| Агульная колькасць выбаршчыкаў | На рэферэндум з’явілася | Колькасць тых, хто прагаласаваў «за» (падтрымаў пытанне рэферэндуму) | Колькасць тых, хто прагаласаваў «супраць» | |
|---|---|---|---|---|
| Сітуацыя 1 | 1000 выбаршчыкаў | 80 % выбаршчыкаў | 60 % ад выбаршчыкаў, што з’явіліся | 40 % ад выбаршчыкаў, што з’явіліся |
| Сітуацыя 2 | 700 выбаршчыкаў | 500 выбаршчыкаў | 400 выбаршчыкаў | 100 выбаршчыкаў |
| Сітуацыя 3 | 450 выбаршчыкаў | 220 выбаршчыкаў | 90 % ад выбаршчыкаў, што з’явіліся | 10 % ад выбаршчыкаў, што з’явіліся |
| Сітуацыя 4 | 600 выбаршчыкаў | 450 выбаршчыкаў | 280 выбаршчыкаў | 170 выбаршчыкаў |
| Сітуацыя 5 | 1000 выбаршчыкаў | 60 % выбаршчыкаў | 85 % ад выбаршчыкаў, што з’явіліся | 15 % ад выбаршчыкаў, што з’явіліся |
| Сітуацыя 6 | 500 выбаршчыкаў | 270 выбаршчыкаў | 125 выбаршчыкаў | 145 выбаршчыкаў |
Варыянты адказу (адна літара можа падыходзіць да некалькіх сітуацый):
- а) рэферэндум не адбыўся;
- б) рэферэндум адбыўся, вынесенае на галасаванне пытанне можна лічыць адобраным, толькі калі размова ідзе пра заканадаўчы рэферэндум. Калі рэферэндум канстытуцыйны — для адабрэння пытання не хапае галасоў;
- в) рэферэндум адбыўся, вынесенае на галасаванне пытанне можна лічыць адобраным, якім бы ні быў рэферэндум — заканадаўчым або канстытуцыйным;
- г) рэферэндум адбыўся, вынесенае на галасаванне пытанне не адобрана.