*§ 6-0. Навука ў міжнародных адносінах

Напрамкі даследавання сусветнай палітыкі і эканомікі. Міжнародныя адносіны існуюць настолькі даўно, наколькі сацыяльныя сувязі сталі выходзіць за межы адной абшчыны, поліса, дзяржавы. Ёсць і адпаведныя працы, адной з першых лічыцца «Гісторыя Пелапанескай вайны» Фукідзіда, V ст. да н. э. Аднак навука пра міжнародныя адносіны, або міжнародна-палітычная навука, або тэорыя міжнародных адносін, — даволі малады напрамак тэарэтычнага пазнання.

Ці згодны вы з наступным выказваннем?

«Фундаментальная прырода міжнародных адносін не змянілася. На працягу тысячагоддзя міжнародныя адносіны працягваюць заставацца пастаянна ўзнаўляльнай барацьбой за багацце і ўладу паміж незалежнымі актарамі [суб’ектамі] у стане анархіі. Класічная “Гісторыя” Фукідзіда з’яўляецца такім жа значным кіраўніцтвам да паводзінаў дзяржаў сёння, як і тады, калі яна была напісана, — у V ст. да н. э.» (Р. Гілпін. «Вайна і змены ў сусветнай палітыцы», 1983 г.). 

Як вучэбная дысцыпліна тэорыя міжнародных адносін з’яўляецца ў пачатку ХХ ст., больш сур’ёзны паўсюдны імпульс для свайго развіцця яна атрымала пасля Другой сусветнай вайны, далей — пасля перыяду халоднай вайны. У XXI ст. глабальныя выклікі ў сферы экалогіі, бяспекі, супрацьстаяння пандэміям і міграцыйным крызісам, як і спробы ператварыць міжнародныя адносіны ў экспарт унутрыпалітычных традыцый, каштоўнасцей, падыходаў, робяць распрацоўку фундаментальных асноў міжнародных адносін (як узгадваюць у навуковай літаратуры, «пабудову новай тэорыі міжнародных адносін») вельмі актуальнай.

Аб’ектам вывучэння міжнародна-палітычнай навукі з’яўляюцца міжнародныя адносіны як сукупнасць палітычных, эканамічных, ідэалагічных, прававых, дыпламатычных, ваенных, культурных і іншых сувязей і ўзаемаадносін паміж суб’ектамі, якія дзейнічаюць на міжнароднай арэне.

Асноўнымі суб’ектамі міжнародных адносін з’яўляюцца дзяржавы. Яны ў межах фарміравання сваёй знешняй палітыкі, непарыўна звязанай з нацыянальнымі інтарэсамі, фарміруюць і парадак сучасных міжнародных адносін.

Пачынаючы з ХХ ст. узмацняецца і роля вытворных суб’ектаў — міжнародных арганізацый. Іх рост, пашырэнне функцый, кола ўдзельнікаў адлюстроўваюць працэс праліферацыі міжнародных арганізацый. Асаблівае месца на сучасным этапе займаюць арганізацыі рэгіянальнай інтэграцыі, у межах якіх адбываецца больш цесная кааперацыя і задзейнічаны механізмы больш аператыўнага, прамога рэгулявання шэрагу пытанняў, па якіх дзяржава пагадзілася перадаць свае паўнамоцтвы інтэграцыйным органам (напрыклад, у мытнай сферы). Ва ўсіх рэгіёнах: Азіі, Афрыцы, Еўразіі, Еўропе, Лацінскай Амерыцы, Паўночнай Амерыцы — такіх міжнародных арганізацый інтэграцыйнага тыпу налічваецца не адзін дзясятак.

Успомніце, у якіх міжнародных арганізацыях удзельнічае Рэспубліка Беларусь.

Знайдзіце, што сказана ў Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь наконт удзелу ў міжнародных арганізацыях. 

Акрамя таго, да міжнародных актараў часта адносяць і няўрадавыя арганізацыі, і транснацыянальныя карпарацыі, і (у пэўнай меры) інвалідаў. Разам з тым штодзённая жыццядзейнасць фізічных асоб, няхай і трансгранічнага характару (шлюбы з іншаземцамі, турызм і да т. п.), не з’яўляецца прадметам навукі пра міжнародныя адносіны.

Напрамкі міжнародна-палітычнай навукі — ліберальна-ідэалістычная тэорыя, палітычны рэалізм, марксізм, неалібералізм, неарэалізм і неамарксізм, міжнародная палітэканомія, транснацыяналізм і інш.

Прафесійная дзейнасць у сферы міжнародных адносін. Дзейнасць ва ўсёй разнастайнасці сродкаў і метадаў па рэалізацыі знешняй палітыкі дзяржавы — абароне нацыянальных інтарэсаў і ўмацаванні пазіцыі дзяржавы на сусветнай арэне, здзяйсненні знешніх стасункаў — вызначаецца як дыпламатыя.

Аднак спецыялісты ў сферы міжнародных адносін — гэта не толькі дыпламаты.

Падрыхтоўка спецыялістаў у сферы міжнародных адносін здзяйсняецца па розных напрамках: міжнароднае права, міжнародная эканоміка, міжнародная журналістыка, лінгвакраіназнаўства, усходазнаўства, рэгіяналістыка, паліталогія. Некаторыя з выпускнікоў па гэтых спецыяльнасцях працуюць у знешнепалітычным ведамстве — Міністэрстве замежных спраў ці ў аддзелах і ўпраўленнях міжнародных сувязей іншых дзяржаўных органаў, арганізацый, хтосьці звязвае свой лёс са знешнеэканамічным напрамкам работы прадпрыемстваў.

Як вы лічыце, што ў большай ступені прыцягвае абітурыентаў пры паступленні на факультэт міжнародных адносін з пункту гледжання сацыяльнага стану і прафесійнай будучыні: прэстыж, даход, улада, адукацыя? 

Асаблівасці прафесійнай дзейнасці ў сферы міжнародных адносін, акрамя паглыбленай моўнай і спецыяльнай падрыхтоўкі, звязаны з высокай адказнасцю за рэалізацыю нацыянальных інтарэсаў на міжнароднай арэне, падтрыманне палітычнага, эканамічнага, ідэалагічнага курсу сваёй краіны.