§ 26-2. РОЛЯ МІЖНАРОДНАГА СУПРАЦОЎНІЦТВА І ААН У ВЫРАШЭННІ ГЛАБАЛЬНЫХ ГЕАПАЛІТЫЧНЫХ ПРАБЛЕМ

Роля ААН у вырашэнні глабальных геапалітычных праблем. Арганізацыя Аб’яднаных Нацый была ўтвораная ў 1945 г. з мэтай падтрымання міжнароднага міру і бяспекі. ААН дапамагае дасягненню гэтай мэты шляхам прадухілення канфліктаў, садзейнічання бакам канфлікту ў прымірэнні, ажыццяўлення міратворчай дзейнасці, а таксама стварэння ўмоў, якія спрыяюць усталяванню і ўмацаванню міру.

Для таго каб быць эфектыўнымі, гэтыя віды дзейнасці павінны дапаўняць адзін аднаго або ажыццяўляцца адначасова. Савет Бяспекі ААН нясе галоўную адказнасць за падтрыманне міжнароднага міру і бяспекі. Генеральная Асамблея і генеральны сакратар выконваюць важныя і ўзаемадапаўняльныя ролі ў справе ўмацавання міру і бяспекі разам з іншымі органамі і ўстановамі ААН.

Савет Бяспекі іграе вядучую ролю ў вызначэнні наяўнасці пагрозы міру ці акта агрэсіі. Ён заклікае бакі ў спрэчцы ўрэгуляваць яе мірным шляхам і рэкамендуе метады або ўмовы ўрэгулявання. Савет Бяспекі можа прымаць прымусовыя меры для падтрымання або аднаўлення міжнароднага міру і бяспекі. Такія меры вар’іруюцца ад эканамічных санкцый да міжнародных ваенных дзеянняў. Савет таксама засноўвае аперацыі ААН па падтрыманні міру і спецыяльныя палітычныя місіі.

Найбольш эфектыўны спосаб паменшыць чалавечыя пакуты і каласальныя эканамічныя выдаткі канфліктаў і іх наступстваў заключаецца ў прадухіленні канфліктаў. Арганізацыя Аб’яднаных Нацый іграе важную ролю ў прадухіленні канфліктаў, выкарыстоўваючы інстытут добрых паслуг і пасрэдніцтва. Таксама ў распараджэнні арганізацыі знаходзяцца такія інструменты ўстанаўлення міру, як спецыяльныя пасланнікі і палітычныя місіі на месцах.

ААН заклікае каардынаваць глабальную барацьбу з тэрарызмам. У рамках сістэмы ААН былі распрацаваны васямнаццаць універсальных дакументаў па барацьбе з міжнародным тэрарызмам, якія тычацца канкрэтных відаў тэрарыстычнай дзейнасці. У 2006 г. дзяржавы — члены ААН прынялі глабальную контртэрарыстычную стратэгію Арганізацыі Аб’яднаных Нацый. Упершыню дзяржавы — члены ААН узгаднілі агульны стратэгічны і аператыўны падыход да барацьбы з тэрарызмам.

ААН пры падтрымцы Упраўлення па пытаннях раззбраення працуе ў імя міжнароднага міру і бяспекі, спрыяе ліквідацыі ядзернай і іншых відаў зброі масавага знішчэння, а таксама міжнародна-прававому ўрэгуляванню звычайнага ўзбраення.

Мэты развіцця тысячагоддзя, прагрэс у вырашэнні праблем і новыя прыярытэты. На працягу 1990-х гг. з-за абвастрэння глабальных праблем чалавецтва на некалькіх міжнародных канферэнцыях, якія праводзіліся пад эгідай Арганізацыі Аб’яднаных Нацый, былі вызначаныя найважнейшыя мэты і задачы глабальнага развіцця («Задачы міжнароднага развіцця»).

У 2000 г. на Генеральнай Асамблеі ААН (Саміце тысячагоддзя) была прынятая Дэкларацыя тысячагоддзя, якую падпісалі прадстаўнікі 189 краін, у тым ліку 147 кіраўнікоў дзяржаў. У Дэкларацыі выказваецца заклапочанасць праблемамі бяспекі далейшага развіцця свету. Таксама прызнаецца, што прагрэс можа быць дасягнуты только на аснове прынцыпаў устойлівага развіцця пры эканамічным росце, які будзе сфакусіраваны на вырашэнні праблемы беднасці і забеспячэнні правоў чалавека.

Для міжнародных адносін у XXI ст. у Дэкларацыі тысячагоддзя былі абвешчаны фундаментальныя каштоўнасці чалавецтва (мал. 196-3).

ААН было выдзелена некалькі асноўных узаемазвязаных мэт развіцця, якія стаяць на парадку дня развіцця свету. У далейшым яны атрымалі назву «Мэты развіцця тысячагоддзя» (МРТ, Millenium Development Goals, MDG).

Лідары краін дамовіліся аб вызначэнні мэт і паказчыкаў у галіне барацьбы з галечай, голадам, хваробамі, непісьменнасцю, пагаршэннем стану навакольнага асяроддзя і дыскрымінацыяй у дачыненні да жанчын, якія прывязаны да канкрэтных тэрмінаў і маюць крытэрыі ацэнкі. Усе краіны — члены ААН узялі на сябе абавязацельства дасягнуць гэтых мэт да 2015 г.

Для адсочвання прагрэсу было вызначана 8 асноўных мэт (мал. 196-4), якія атрымалі назву Мэты развіцця тысячагоддзя. Для кожнай мэты было пастаўлена 18 больш канкрэтных задач (табл. 15) на глабальным, нацыянальным і мясцовым узроўнях.

Прагрэс у дасягненні мэт, якія сфармуляваны ў Дэкларацыі тысячагоддзя, у свеце ў цэлым відавочны. Аднак гэты працэс ідзе няроўна і павольна.

У значнай большасці краін атрымаецца вырашыць пастаўленыя задачы толькі пры ўмове, калі яны атрымаюць значную падтрымку звонку — у форме інфармацыйна-прапагандысцкай працы, спецыяльных ведаў і рэсурсаў.

Свет і Беларусь. Чаму мэты развіцця тысячагоддзя датычацца кожнага беларуса? Якія мэты ўстойлівага развіцця, на ваш погляд, найбольш актуальныя для Беларусі?

У сувязі з тым што працэс дасягнення мэт адбываецца павольна з-за значнага разрыву ва ўзроўні сацыяльна-эканамічнага развіцця і стабільнай колькасці найменш развітых краін, у 2015 г. дзяржавы — члены Арганізацыі Аб’яднаных Нацый афіцыйна прынялі новую праграму ў галіне ўстойлівага развіцця — Мэты ў галіне ўстойлівага развіцця да 2030 года. Асноўныя прынцыпы і задачы вы вывучыце ў наступнай тэме.

Табліца 16*. Мэты развіцця тысячагоддзя і задачы, пастаўленыя ў Дэкларацыі тысячагоддзя

Падвядзём вынікі. Вядучая роля Савета Бяспекі ААН заключаецца ў ... . Асноўнай перадумовай распрацоўкі Мэт развіцця тысячагоддзя было ... . Галоўнымі прычынамі міжнароднага прыняцця Мэт у галіне ўстойлівага развіцця ААН выступаюць ... .

Праверым свае веды. 1. Якая роля міжнароднага супрацоўніцтва ў вырашэнні глабальных геапалітычных праблем? 2. Што прадугледжваюць Мэты развіцця тысячагоддзя? 3. На вырашэнне якіх праблем накіраваны Мэты ўстойлівага развіцця?

Ад простага да складанага. 1. Якая з Мэт развіцця тысячагоддзя, на ваш погляд, самая важная? 2. Што можа зрабіць моладзь для дасягнення Мэт устойлівага развіцця?

Ад тэорыі да практыкі. У якіх праектах ЮНІСЕФ, што рэалізуюцца ў Рэспубліцы Беларусь, вы хацелі б прыняць удзел?

Web-рэсурсы.
Дэкларацыя тысячагоддзя ААН.

Мэты развіцця тысячагоддзя для навучэнцаў.