Print bookPrint book

* Аповесць «Дзве душы»

Site: Профильное обучение
Course: Беларуская літаратура. 10 клас
Book: * Аповесць «Дзве душы»
Printed by: Guest user
Date: Monday, 20 May 2024, 4:07 AM

Table of contents

Аповесць «Дзве душы»

Максім Гарэцкі паказаў, як у вырашальныя моманты гісторыі грамадскае жыццё пераплятаецца з асабістым і прыватным.

Ігнат Абдзіраловіч знаходзіцца ў сітуацыі палітычнага і маральнага выбару: з аднаго боку, ён разумее ўсю сацыяльную несправядлівасць, але тыя гвалтоўныя метады, якімі змагаюцца рэвалюцыянеры, яму не блізкія. Так, Гаршчок і Гарэлік, напіўшыся, выхваляліся тым, як забівалі людзей у мэтах рэвалюцыі. У выніку Абдзіраловіч разышоўся і з камуністамі, і з нацыянальнай інтэлігенцыяй. А Васіль, які пачаў жыццё пастухом і стаў у выніку рабочым, якраз падтрымаў хуткія сацыяльныя пераўтварэнні.

Навукоўцы гавораць. «Наяўнасць “дзвюх душ” — не эгаiстычны стан двудушнасцi. Гэта ўнутранае адлюстраванне вобраза свету, якое ўказвае на цяжкасць i складанасць яго пазнання. <…> Калі для еўрапейскіх мадэрністаў дваістасць была найперш катэгорыяй мастацка-эстэтычнай, то для Янкі Купалы і Максіма Гарэцкага яна набыла сапраўды светапоглядна-філасофскі статус, бо з’яўляецца арганiчнай сутнасцю беларуса» (Віктар Каваленка).

Героі-адраджэнцы былі вельмі розныя. Радыкальны Сухавей, для якога мэта вышэй за сродкі, які не кіруецца гуманізмам ва ўчынках, — экстрэміст, адарваны ад народа. Натхнёная Ірына Сакавічанка лічыла, што праца на ніве беларускага адраджэння патрабуе поўнай аддачы і што рэвалюцыя не час для кахання. Больш узважана да справы падыходзіў Мікола Канцавы. Ён меркаваў, што ў адраджэнні да нацыянальных пытанняў трэба далучыць сацыяльныя і арыентавацца не толькі на сялян, але і на мяшчан.

У філасофска-псіхалагічнай аповесці «Дзве душы» Максім Гарэцкі спрабаваў выпрацоўваць і паглыбляць нацыянальна-адраджэнскую канцэпцыю. Ён шукаў прычыны палітычнай абыякавасці беларусаў у барацьбе за пабудову нацыянальнай дзяржавы. Пісьменнік спрабаваў растлумачыць, як сялянскі фаталізм, залішняя паслухмянасць прывялі да фарміравання грамадскай пасіўнасці.

Літаратурныя сувязі. «Ваенныя творы М. Гарэцкага былі заўважаныя крытыкай за мяжой, напрыклад, у ГДР — Т. Н. Браран (Н. Рандаў). Па антываенным пафасе апавяданні “Генерал” і “Рускі” параўноўваюцца крытыкай з творамі В. Быкава “Мёртвым не баліць” і “Адна ноч”; аповесць “На імперыялістычнай вайне” — з ваеннымі творамі Э. М. Рэмарка, А. Барбюса, Ж. Дзюамеля. <…> Апавяданне “Літоўскі хутарок” і аповесць “На імперыялістычнай вайне” аказалі ўплыў на В. Быкава, таксама як лаканічнасць формы і нервовая дваістасць герояў былі блізкія М. Стральцову» (Таццяна Багарадава).

 

Пытанні

1. Што значыць назва твора «Дзве душы»? 
2. Праз якія эпізоды раскрываюцца маральная і палітычная пазіцыі Ігната Абдзіраловіча? 
3. Якімі паўстаюць у творы беларусы-адраджэнцы?
Што ў іх з героямі-камуністамі агульнае і чым яны адрозніваюцца? 
4. Наколькі важным з’яўляецца паходжанне Ігната Абдзіраловіча ў рэвалюцыйныя часы?
Паразважайце, як вы ставіцеся да ідэі ацэньваць чалавека паводле яго сацыяльнага паходжання. 
5. Пазіцыя якога героя вам найбліжэйшая? Чаму?
6. У якіх творах літаратуры і кіно вы сустракалі матыў двайнікоў, блізнят, сюжэт падмены немаўляці?
Як праяўлялася дваістасць асобы героя ў гэтых творах мастацтва?
Як праявілася яна ў творы «Дзве душы»? 
7. Растлумачце сімволіку афішы Нацыянальнага акадэмічнага тэатра імя Янкі Купалы да спектакля паводле аповесці Максіма Гарэцкага.