*§ 42-1. Рыбоза. Дэзаксірыбоза

Рыбоза. Дэзаксірыбоза

Глюкоза з’яўляецца адным з найбольш распаўсюджаных у прыродзе вугляводаў. Вялікае біялагічнае значэнне мае вуглявод рыбоза, так як гэты вуглявод уваходзіць у састаў рыбануклеінавых кіслот (РНК). Рыбоза, як і глюкоза, уяўляе сабой белы, добра растваральны ў вадзе парашок, салодкі на смак. Малекулярная формула рыбозы С₅Н₁₀О₅. Яна, як і глюкоза, з’яўляецца альдэгідаспіртам. Структурная формула рыбозы:

Падобна глюкозе, рыбоза ўтварае цыклічныя формы, прычым для яе характэрны пяцічленныя цыклы:

У форме пяцічленнага цыкла рыбоза ўваходзіць у састаў РНК.

Яшчэ адным вугляводам, які мае вялікае біялагічнае значэнне, з’яўляецца дэзаксірыбоза. Прывядзём структурную формулу дэзаксірыбозы:

Як бачна, у адрозненні ад рыбозы, у малекуле дэзаксірыбозы адсутнічае гідраксільная група пры другім атаме вугляроду, адсюль і назва — дэзаксірыбоза («рыбоза без кіслароду»). Малекулярная формула дэзаксірыбозы С₅Н₁₀О₄ не падпарадкоўваецца агульнай формуле С_n(Н₂О)_m , якая адлюстроўвае састаў большасці вугляводаў. Прывядзём цыклічную форму дэзаксірыбозы:

Цыклічная форма дэзаксірыбозы з’яўляецца структурным элементам малекул дэзаксірыбануклеінавых кіслот (ДНК).

Пытанні і заданні

1. Напішыце малекулярную і структурную формулы рыбозы. Ці з’яўляецца рыбоза гамолагам глюкозы?

2. Напішыце малекулярную і структурную формулы дэзаксірыбозы. Ці з’яўляецца дэзаксірыбоза гамолагам рыбозы?

3. У саставе якіх прыродных аб’ектаў сустракаюцца астаткі рыбозы і дэзаксірыбозы?