В. Методыка рашэння задач па тэме «Прадукцыйнасць экасістэм»

Задача 1(I)

Межы колькасці папуляцыі казуль у лесе складаюць 20—200 асобін. Вядома, што гадавы аб’ём чыстай першаснай прадукцыі (ЧПП) роўны 20 т/год, на корм казулям прыдатна ў сярэднім 25 % расліннай біямасы, а рацыён адной асобіны складае 500 кг/год. Ці зможа папуляцыя самастойна захаваць сваю колькасць ці спатрэбіцца дапамога чалавека?

Рашэнне

1. Ведаючы гадавы аб’ём ЧПП, складзём прапорцыю і вызначым аб’ём ЧПП, прыдатнай на корм казулям:

20 т — 100 %
х т — 25 %
х = 20 · 25 : 100 = 5 т.

2. Ведаючы рацыён адной асобіны, вызначым, колькі казуль зможа пракарміцца за кошт прыдатнай на корм ЧПП:

5 т = 5000 кг.
5000 : 500 = 10 казуль.

А д к а з: за кошт чыстай першаснай прадукцыі лесу зможа прахарчавацца толькі 10 казуль, а гэта ніжэй за ніжнюю мяжу колькасці папуляцыі. Такім чынам, у гэтым лесе казулі не змогуць самастойна захаваць сваё існаванне, ім спатрэбіцца дапамога чалавека ў выглядзе дадатковага падкормлівання.

Задача 2(II)

У возеры прырост чыстай першаснай прадукцыі (ЧПП) фітапланктону за год склаў 1200 кг. Якую колькасць другаснай прадукцыі (ДрП) у месяц маглі ўтварыць кансументы І парадку, калі нявыкарыстаная прадукцыя (НП) склала 480 кг за год, а эфектыўнасць засваення корму (К) была роўна 10 %?

Рашэнне

1. Спачатку трэба скласці схему размеркавання ЧПП у экасістэме:

2. Ведаючы колькасць ЧПП і НП, вызначым, якая колькасць ЧПП была выкарыстана кансументамі І парадку ў якасці корму:

1200 – 480 = 720 кг.

3. Зыходзячы з эфектыўнасці засваення корму кансументамі І парадку, складзём прапорцыю і вызначым гадавы прырост іх другаснай прадукцыі:

720 кг — 100 %
х кг — 10 %
х = 720 · 10 : 100 = 72 кг/год.

4. Ведаючы гадавы прырост другаснай прадукцыі за год, падзелім дадзеную велічыню на 12 і атрымаем колькасць другаснай прадукцыі ў месяц:

72 : 12 = 6 кг/мес.

А д к а з: кансументы І парадку штомесяц маглі ўтвараць 6 кг другаснай прадукцыі.

Задача 3(III)

У лесе валавай першаснай прадукцыі (ВПП) на 1 га ў год утвараецца на 400 кг больш, чым на лузе. Чаму роўная ВПП у лесе, калі выдаткі на дыханне (ВД) у прадуцэнтаў лугу складаюць 60 %, а другасная прадукцыя (ДрП) кансументаў ІІ парадку на лузе роўна 150 кг/га ў год? Пераход біямасы паміж трафічнымі ўзроўнямі складае 10 %.

Рашэнне

1. Спачатку трэба скласці схему размеркавання ВПП у экасістэме лугу:

2. Ведаючы колькасць ДрП кансументаў ІІ парадку лугу, складзём прапорцыю і вызначым колькасць ДрП кансументаў I парадку: 

150 кг/га — 10 %
х кг/га — 100 %
х = 150 · 100 : 10 = 1500 кг/га.

3. Зыходзячы з колькасці ВтП кансументаў І парадку лугу, складзём прапорцыю і вызначым колькасць ЧПП на лузе:

1500 кг/га — 10 %
х кг/га — 100 %
х = 1500 · 100 : 10 = 15 000 кг/га.

4. Ведаючы працэнт ВД у прадуцэнтаў лугу, вызначым працэнт ЧПП ад ВПП на лузе:

100 % – 60 % = 40 %.

5. Улічваючы колькасць ЧПП на лузе, складзём прапорцыю і вызначым колькасць ВПП на лузе:

15 000 кг/га — 40 %
х кг/га — 100 %
х = 15 000 · 100 : 40 = 37 500 кг/га.

6. Ведаючы колькасць ВПП на лузе, вызначым колькасць ВПП у лесе, улічваючы, што колькасць ВПП у лесе на 400 кг большая, чым на лузе:

37 500 кг/га + 400 кг/га = 37 900 кг/га = 37,9 т/га.

А д к а з: валавая першасная прадукцыя ў лесе роўна 37,9 т/га у год.

Задача 4(IV)

Другасная прадукцыя (ДрП) пагалоўя са 100 свіней склала па 80 кг на адну жывёлу ў год за кошт выкормлівання збожжам, сабраным з поля плошчай 10 га. Чаму роўна гадавая валавая першасная прадукцыя (ВПП) (т) пшанічнага поля, калі ў чыстай першаснай прадукцыі (ЧПП) доля збожжа складала 40 %, а выдаткі на дыханне (ВД) у прадуцэнтаў былі роўныя 60 %? Пераход біямасы з аднаго трафічнага ўзроўню на іншы складаў 10 %.

Рашэнне

1. Спачатку трэба скласці схему размеркавання ВПП у экасістэме:

2. Ведаючы ДрП адной жывёлы, вызначым ДрП усяго пагалоўя свіней за год:

80 · 100 = 8000 кг = 8 т.

3. З улікам ДрП усяго пагалоўя свіней складзём прапорцыю і вызначым масу збожжа, выкарыстанага на корм свінням за год:

8 т — 10 %
х кг — 100 %
х = 8 · 100 : 10 = 80 т.

4. Ведаючы, што збожжа, якое выкарыстоўваецца на корм свінням, складала 40 % ад ЧПП, складзём прапорцыю і вызначым ЧПП за год:

80 т — 40 %
х кг — 100 %
х = 80 · 100 : 40 = 200 т.

5. Улічваючы працэнт ВД, вызначым працэнт ЧПП ад ВПП:

100 % – 60 % = 40 %.

6. Ведаючы працэнт ЧПП, складзём прапорцыю і вызначым ВПП за год:

200 т — 40 %
х кг — 100 %
х = 200 · 100 : 40 = 500 т.

А д к а з: валавая першасная прадукцыя пшанічнага поля складала 500 т/год.

Задача 5(V)

Валавая першасная прадукцыя (ВПП) у шыракалістым лесе назапашвае да 12 · 10⁶ кДж энергіі на 1 га ў год. У 1 кг біямасы прадуцэнтаў змяшчаецца 480 кДж энергіі. Плошча лесу роўна 1000 га, выдаткі на дыханне (ВД) у прадуцэнтаў складаюць 40 %, а пераход біямасы з аднаго трафічнага ўзроўню на другі роўны 10 %. Колькі асобін драпежнікаў (ІІ парадку) у год зможа пракарміцца за кошт гэтай прадукцыі, калі маса спажываемага корму (К) на адну асобіну складае ў сярэднім 250 кг?

Рашэнне

1. Спачатку трэба скласці схему размеркавання ВПП у экасістэме:

2. Ведаючы колькасць энергіі ў 1 кг біямасы прадуцэнтаў, пяройдзем ад энергіі прадуцэнтаў да іх біямасы:

12 · 10⁶ : 480 = 25 000 кг/га = 25 т/га.

3. Зыходзячы з колькасці ВПП на 1 га лесу, вызначым аб’ём ВПП на ўсёй плошчы лесу:

25 · 1000 = 25 000 т.

4. Ведаючы працэнт ВД, вызначым працэнт ЧПП:

100 % – 40 % = 60 %.

5. З улікам працэнту ЧПП складзём прапорцыю і вызначым колькасць ЧПП:

25 000 т — 100 %
х т — 60 %
х = 25 000 · 60 : 100 = 15 000 т.

6. Ведаючы колькасць ЧПП, складзём прапорцыю і вызначым  колькасць ДрП раслінаедных жывёл:

15 000 т — 100 %
х т — 10 %
х = 15 000 · 10 : 100 = 1500 т.

7. Улічваючы колькасць ДрП раслінаедных жывёл, складзём прапорцыю і вызначым колькасць ДрП драпежнікаў (кансументаў І парадку), якая з’яўляецца кормам для драпежнікаў (кансументаў II парадку):

1500 т — 100 %
х т — 10 %
х = 1500 · 10 : 100 = 150 т.

8. Ведаючы колькасць корму, якую спажывае адна асобіна драпежнікаў (кансументаў ІІ парадку), і ўвесь аб’ём іх корму, вызначым колькасць драпежнікаў (кансументаў ІІ парадку), здольных пракарміцца за кошт гэтага корму, пераводзячы тоны корму ў кілаграмы:

150 000 : 250 = 600 асобін.
150 т = 150 000 кг.

А д к а з: у шыракалістым лесе зможа пракарміцца 600 асобін драпежнікаў (кансументаў ІІ парадку).