Б. Методыка рашэння задач па тэме «Экалагічныя піраміды, правіла 10 % і правіла 1 %»

Задача 1(I)

 На калгасным полі пшаніцы плошчай 12 га мышы палёўкі за лета з’елі каля 5 кг/га збожжа. Вызначыце велічыню прыросту біямасы мышэй, калі ў дадзеным ланцугу харчавання выконваецца правіла 10 %.

Рашэнне

1. Спачатку трэба скласці пашавы харчовы ланцуг:

2. Вызначым агульную масу збожжа, з’едзенага мышамі на полі:

5 · 12 = 60 кг.

3. Ведаючы масу з’едзенага збожжа, на аснове правіла 10 % складзём прапорцыю і вызначым велічыню прыросту біямасы мышэй:

60 кг — 100 %
х кг — 10 %
х = 60 · 10 : 100 = 6 кг.

А д к а з: прырост біямасы мышэй за лета склаў 6 кг.

Задача 2(II)

Колькі, паводле правіла 10 %, трэба фітапланктону, каб прырост плоткі ў возеры склаў 125 кг, калі ўлічыць, што плотка корміцца дробнымі беспазваночнымі, якія выкарыстоўваюць у якасці корму фітапланктон?

Рашэнне

1. Спачатку трэба скласці пашавы харчовы ланцуг:

2. Ведаючы прырост біямасы плоткі, на аснове правіла 10 % складзём прапорцыю і вызначым біямасу з’едзеных дробных беспазваночных:

125 кг — 10 %
х кг  — 100 %
х = 125 · 100 : 10 = 1250 кг.

3. Ведаючы біямасу з’едзеных дробных беспазваночных, на аснове правіла 10 % складзём прапорцыю і вызначым біямасу фітапланктону, якую з’елі дробныя беспазваночныя:

1250 кг — 10 %
х кг — 100 %
х = 1250 · 100 : 10 = 12 500 кг = 12,5 т.

А д к а з: каб прырост плоткі ў возеры склаў 125 кг, трэба 12,5 т фітапланктону.

Задача 3(III)

Каня за лето з’ядае да 80 мышэй з сярэдняй масай 20 г. Улічваючы правіла 10 %, вызначыце колькасць птушак, якія палявалі на мышэй на пшанічным полі, калі дзякуючы ім было захавана 2 т збожжа.

Рашэнне

1. Спачатку трэба скласці пашавы харчавы ланцуг:

2. Масу збожжа перавядзём у кілаграмы і, улічваючы правіла 10 %, вызначым біямасу мышэй, з’едзеных канямі з дапамогай наступнай прапорцыі:

2 т = 2000 кг.
2000 кг — 100 %
х кг — 10 %
х = 2000 · 10 : 100 =  200 кг.

3. Біямасу мышэй перавядзём у грамы і вызначым колькасць з’едзеных канямі мышэй:

200 кг = 200 000 г.
200 000 : 20 = 10 000 мышэй.

4. Ведаючы колькасць з’едзеных канямі мышэй і колькасць мышэй, якіх з’ядае адна каня, вызначым колькасць птушак, што палявалі на мышэй:

10000 : 80 = 125 каняў.

А д к а з: на пшанічным полі палявала 125 каняў.

Задача 4(IV)

Шпакі ў садзе за лета з’елі каля 80 % усіх вусеняў яблыневай пладажэркі. Прырост біямасы шпакоў за гэты перыяд склаў 0,5 кг. Пераход біямасы з аднаго трафічнага ўзроўню на іншы ў дадзеным ланцугу харчавання падпарадкоўваецца правілу 10 %. Якая частка ўраджаю яблыкаў (кг) была страчана?

Рашэнне

1. Спачатку трэба скласці пашавы харчовы ланцуг:

2. Ведаючы прырост біямасы шпакоў, на аснове правіла 10 % складзём прапорцыю і вызначым біямасу з’едзеных вусеняў:

0,5 кг — 10 %
х кг — 100 %
х = 0,5 · 100 : 10 = 5 кг.

3. Ведаючы біямасу з’едзеных вусеняў, на аснове правіла 10 % складзём прапорцыю і вызначым біямасу яблыкаў, якую маглі б з’есці знішчаныя шпакамі вусені:

5 кг — 10 %
 х кг — 100 %
х = 5 · 100 : 10 = 50 кг.

4. Вызначым працэнт вусеняў, не з’едзеных шпакамі:

100 % — 80 % = 20 %.

5. Ведаючы, якую біямасу яблыкаў маглі б з’есці 80 % вусеняў, складзём прапорцыю і вызначым біямасу яблыкаў, якую з’елі пакінутыя ў жывых 20 % вусеняў:

50 кг — 80 %
х кг — 20 %
х = 50 · 20 : 80 = 12,5 кг.

А д к а з: за лета вусенямі яблыневай пладажэркі было знішчана 12,5 кг яблыкаў. Такім чынам, для захавання ўраджаю яблыкаў трэба прыцягваць у сады шпакоў, развешваючы шпакоўні.

Задача 5(V)

Прырост біямасы папуляцыі шчупакоў у возеры за лета склаў 10 кг. Прырост плоткі за лета быў роўны палове рацыёну шчупакоў. Харчовы рацыён плоткі за гэты перыяд складаў 20 % ад прыросту біямасы фітапланктону. У 1 кг фітапланктону змяшчаецца 6 · 10² ккал энергіі. У дадзеным харчовым ланцугу выконваюцца правілы 10 % і 1 %. Колькі сонечнай энергіі паступала ў экасістэму за месяц?

Рашэнне

1. Спачатку трэба скласці пашавы харчовы ланцуг:

2. На падставе правіла 10 % складзём прапорцыю і разлічым велічыню харчовага рацыёну шчупакоў за лета:

10 кг — 10 %
х кг — 100 %
х = 10 · 100 : 10 = 100 кг.

3. Харчовы рацыён шчупакоў за лета склаў 100 кг. Прырост плоткі за лета роўны палове дадзенага рацыёну. Разлічым прырост плоткі за лета:

100 : 2 = 50 кг.

4. Ведаючы прырост плоткі за лета і ўлічваючы правіла 10 %, складзём прапорцыю і разлічым велічыню харчовага рацыёну плоткі за лета:

50 кг — 10 %
х кг — 100 %
х = 50 · 100 : 10 = 500 кг.

5. Харчовы рацыён плоткі за лета быў роўны 500 кг і складаў 20 % прыросту фітапланктону. Складзём прапорцыю і разлічым агульную колькасць прыросту фітапланктону ў возеры за лета:

500 кг — 20 %
х кг — 100 %
х = 500 · 100 : 20 = 2500 кг.

6. За лета ў возеры ўтварылася 2500 кг фітапланктону. Улічваючы, што ў 1 кг фітапланктону змяшчаецца 6 · 10² ккал энергіі, можна разлічыць агульную колькасць сонечнай энергіі, якую ён паглынуў за лета:

6 · 10² · 2500 = 15 · 10⁵ ккал.

7. За лета фітапланктонам было паглынута 15 × 10⁵ ккал сонечнай энергіі. Каб вызначыць колькасць энергіі, паглынутай фітапланктонам за месяц, атрыманую велічыню падзелім на 3:

15 · 10⁵ : 3 = 5 · 10⁵ ккал.

8. Улічваючы правіла 1 %, разлічым колькасць энергіі, якая паступіла ў экасістэму за месяц.

5 · 10⁵ · 100 = 5 · 10⁷ ккал.

А д к а з: за месяц фітапланктон паглынаў 5 · 10⁷ ккал сонечнай энергіі.