§ 25. Шляхі забруджвання харчовых прадуктаў і кантроль іх бяспекі

Шляхі забруджвання харчовых прадуктаў

У працэсе тэхналагічнай дзейнасці чалавека адбываецца забруджванне навакольнага асяроддзя такімі шкоднымі рэчывамі, як радыенукліды, цяжкія металы, нітраты. Яны могуць трапляць у арганізм чалавека з паветра, вады і харчовых прадуктаў расліннага і жывёльнага паходжання. У ежу шкодныя рэчывы трапляюць з глебы, падземных і паверхневых вод, сельскагаспадарчай сыравіны.

Захворванні, звязаныя з хімічным забруджваннем прадуктаў харчавання

Хімічныя забруджвальнікі ежы могуць выклікаць сур’ёзныя захворванні (гл. табл.).

Табліца. Негатыўны ўплыў хімічных забруджвальнікаў на арганізм чалавека

Акрамя забруджвальнікаў, прадукты харчавання могуць змяшчаць хваробатворныя бактэрыі, вірусы, паразітаў. Такія прадукты харчавання выклікаюць больш за 200 захворванняў. З прычыны значнага забруджвання навакольнага асяроддзя шкоднымі рэчывамі, якія па харчовых ланцугах трапляюць у ежу чалавека, практычна вельмі складана атрымаць абсалютна чыстыя прадукты. Таму, каб уберагчы чалавека ад шкоднага ўплыву забруджвальнікаў, вызначаны паказчыкі іх бяспечнага ўтрымання ў харчовай прадукцыі.

Кантроль бяспекі харчовых прадуктаў

Найбольш важным паказчыкам, які лімітуе ўтрыманне розных хімічных рэчываў у харчовай сыравіне, з’яўляецца гранічна дапушчальная канцэнтрацыя (ГДК). ГДК вымяраецца ў мг/л, мг/м³, мг/кг і абазначае максімальную канцэнтрацыю шкоднага рэчыва ў навакольным асяроддзі і жывым арганізме, якая не робіць негатыўнага ўздзення.

Напрыклад, ГДК нітратаў для таматаў складае 200 мг/кг, для агуркоў — 300 мг/кг, для капусты — 1500 мг/кг. Зыходзячы з таго, што дапушчальная сутачная доза нітратаў для чалавека складае 5 мг/кг масы цела, лёгка разлічыць сваю сутачную дозавую мяжу па гэтых рэчывах.

У Беларусі харчовая прадукцыя праходзіць строгі кантроль утрымання небяспечных для здароўя чалавека рэчываў. На аснове Закона Рэспублікі Беларусь «Аб санітарна-эпідэміялагічным дабрабыце насельніцтва» вызначаны санітарныя нормы і правілы ў галіне бяспекі і якасці прадуктаў харчавання.

Для забеспячэння харчовай бяспекі ў Рэспубліцы Беларусь дзейнічае Рэспубліканскі кантрольна-выпрабавальны комплекс па якасці і бяспецы прадуктаў харчавання. У комплексе працуюць лабараторыі фізіка-хімічных, таксікалагічных і мікрабіялагічных даследаванняў. Сам комплекс уваходзіць у структуру Навукова-практычнага цэнтра Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі па харчаванні. Цэнтр ахоплівае сваёй дзейнасцю ўсе галіны харчовай прамысловасці Беларусі. Дэвіз работы цэнтра: «Здароўе нацыі — у здаровым харчаванні». У цяперашні час гэта вядучая навукова-даследчая арганізацыя ў харчовай прамысловасці краіны. Менавіта тут канцэнтруюцца інавацыйныя рашэнні для стварэння новых экалагічна бяспечных прадуктаў харчавання, якія могуць быць канкурэнтаздольныя на сусветным узроўні.

*Кантроль за якасцю пітной вады

Асноўнай крыніцай вода-забеспячэння ў Беларусі з’яўляюцца падземныя воды. У найбольш буйных гарадах — Мінску і Гомелі — у пітное водазабеспячэнне ўключаны і паверхневыя воды. Пітная вада павінна быць бяспечнай для жыцця і здароўя чалавека і адпавядаць па органалептычных уласцівасцях, мікрабіялагічным і хімічным складзе дзеючым санітарным нормам.

Вялікую ролю ў водакарыстанні адыгрываюць органалептычныя ўласцівасці вады (мутнасць ці каляровасць, пах, смакавыя якасці). Пітная вада не павінна мець непрыемнага паху, павінна быць празрыстай і бясколернай.

Небяспеку выклікае забруджванне вод фекальнымі сцёкамі, якія змяшчаюць патагенныя мікраарганізмы, што могуць выклікаць эпідэмічныя захворванні. Сучасныя тэхналогіі, якія ўжываюцца пры цэнтральным водазабеспячэнні Беларусі, дазваляюць праводзіць поўнае бактэрыялагічнае абеззаражванне вады.

Слабамінералізаваная вада, а таксама вада, якая змяшчае залішнюю колькасць мінеральных солей, можа выклікаць фізіялагічныя парушэнні ў арганізме чалавека. Колькасць асобных мікракампанентаў і забруджвальных інгрэдыентаў у пітной вадзе ў Рэспубліцы Беларусь рэгулююцца велічынямі ГДК (гл. табл.).

Табліца. ГДК мікракампанентаў і забруджвальных інгрэдыентаў у пітной вадзе (СанПін 10-124 РБ 99 ад 04.01.1999)

* Паказаныя ў дужках велічыні ГДК могуць быць вызначаны па пастанове Галоўнага дзяржаўнага санітарнага ўрача для пэўнай сістэмы водазабеспячэння.

Кантроль за якасцю пітной вады ажыццяўляецца на аснове Закона Рэспублікі Беларусь «Аб санітарна-эпідэмічным дабрабыце насельніцтва». Неабходна адзначыць, што патрабаванні да якасці пітной вады ў Беларусі больш строгія, чым у краінах Еўрапейскага Саюза.

Праверым веды