§ 13. Палітычнае развіццё славянскага свету ў Сярэднявеччы

2. Утварэнне першых славянскіх дзяржаў

Першапачаткова славяне жылі родамі і плямёнамі на чале з князямі. Неабходнасць абароны ад больш моцных суседзяў і імкненне пашырыць сферу свайго ўплыву прывялі да аб’яднання плямёнаў і стварэння племянных саюзаў. Яны станавіліся асновай будучых славянскіх дзяржаў. Асноўнымі цэнтрамі станаўлення дзяржаўнасці ў славян сталі Старажытная Русь (нейкі час у яе ўваходзілі Полацкае і Тураўскае княствы), Польшча, Чэхія, Балгарыя, Сербія, Харватыя.

На працягу ўсяго Сярэднявечча славяне вялі барацьбу за тэрыторыі з суседнімі дзяржавамі. З‑за гэтага межы дзяржаў, а адпаведна і арэал рассялення народаў, часта мяняліся.

Першымі славянскімі дзяржаўнымі аб’яднаннямі сталі Саюз сямі плямёнаў і дзяржава Сáма, утвораныя ў VII ст. Гэтыя дзяржавы былі няўстойлівымі і хутка распаліся. Больш трывалым было Першае Балгарскае царства (681–1018). Імкнучыся пашырыць свой уплыў і тэрыторыі, яно вяло вой­ны з суседнімі дзяржавамі.

У ІХ ст. у большасці славян ішоў працэс фарміравання дзяржаўнасці. Першым буйны`м палітычным аб’яднаннем заходніх славян стала Вялікая Маравія. Праўда, дзяржава гэта апынулася нетрывалай і ў хуткім часе была разгромлена суседзямі. На яе руінах у канцы Х ст. узнікла Чэшскае княства.

У сярэдзіне ІХ ст. ішоў працэс стварэння польскай дзяржавы. Цэнтрам аб’яднання выступіла племя палян. Як вынік, у другой палове Х — ​першай чвэрці ХІ ст. былі закладзены асновы будучага Полацкага княства.

У сярэдзіне ХІ ст. афармлялася дзяржаўнасць у харватаў і сербаў, якія падпарадкавалі сабе іншыя паўднёваславянскія плямёны. За ўплыў на сербскае і харвацкае княствы змагаліся Візантыя, Рым, венгерскія правіцелі, што ў выніку прывяло да ўваходжання славян у склад іншых дзяржаў.

Важную ролю ў стварэнні славянскіх дзяржаў адыгрывалі гандлёвыя шляхі. Праз тэрыторыю пражывання ўсходніх славян праходзіў шлях «з вараг у грэкі». Уздоўж яго ўзніклі гарады, якія прэтэндавалі на ролю лідара ўсходнеславянскага свету: Ноўгарад, Кіеў і Полацк. На поўначы цэнтрам палітычнага прыцягнення стаў Ноўгарад, а на поўдні — ​Кіеў. Паміж імі ішло саперніцтва за пашырэнне ўплыву. Наўгародцы ў 862 г. прызвалі на княжанне варажскага князя Рурыка. Ён стаў заснавальнікам роду Рурыкавічаў, які быў першай княжацкай дынастыяй. У 882 г. наўгародскі князь Алег захапіў Кіеў, пакарыў суседнія плямёны і паклаў пачатак іх аб’яднанню ў адзінай дзяржаве — ​Старажытнай Русі (Кіеўскай Русі).

Сталіцай Старажытнай Русі стаў горад Кіеў. У гэтую дзяржаву ўвайшлі ўсе ўсходнеславянскія плямёны, а таксама многія суседнія народы. Старажытная Русь некалькі стагоддзяў панавала ва Усходняй Еўропе. Кіеўскі князь Уладзімір у 988 г. прыняў хрысціянства з Канстанцінопаля. Пасля гэтага ён значна ўмацаваў і пашырыў дзяржаву. Яго сын — ​князь Яраслаў Мудры — ​зрабіў Кіеў адным з квітнеючых гарадоў на ўсходзе Еўропы. Ён парадніўся праз дынастычныя шлюбы з многімі правіцелямі Еўропы, што сведчыць пра шырокае прызнанне Старажытнай Русі.