§ 27-2. СССР у 1945 — пачатку 1980-х гг.: палітычнае развіццё

4. Грамадска-палітычнае становішча ў сярэдзіне 1960-х — пачатку 1980-х гг.

З адхіленнем ад улады М. С. Хрушчова краіну і партыю ўзначаліў Л. І. Брэжнеў. Брэжнеўская адміністрацыя ўзяла курс на згортванне ліберальных пачынанняў Хрушчова. Кансерватыўны ўхіл унутранай палітыкі, неасталінізм былі рэакцыяй савецкай наменклатуры на няўдалыя спробы дабіцца «грамадскай гармоніі» праз поспехі ў эканоміцы.

Ідэалагічна гэты паварот абазначаўся як пабудова ў СССР «развітога сацыялістычнага грамадства». Лозунг перыяду знаходжання ва ўладзе Хрушчова «разгорнутай пабудовы камунізму» быў дыскрэдытаваны.

У 1977 г. была прынята новая Канстытуцыя СССР, у прэамбуле да якой канстатавалася, што Савецкая дзяржава, «выканаўшы задачы дыктатуры пралетарыяту, стала агульнанароднай» і ў краіне пабудавана «развітое сацыялістычнае грамадства». Акрамя таго, у новай канстытуцыі замацоўвалася манапольнае становішча КПСС у палітычнай сістэме. Кампартыя вызначалася як кіруючая і накіроўваючая сіла грамадства, «ядро палітычнай сістэмы». Кантроль з боку партыйнага апарату над усімі бакамі жыцця грамадства быў узмоцнены. Уведзены Хрушчовым прынцып рэгулярнага абнаўлення партыйнай наменклатуры быў адменены на XXIII з’ездзе КПСС у 1966 г. Узмацняўся партыйны кантроль за дзяржаўнымі органамі, адміністрацыяй ВНУ, навуковых інстытутаў, устаноў культуры і аховы здароўя. Матэрыяльнае забеспячэнне партыйна-дзяржаўнага апарату, сістэма льгот і прывілеяў прывяла да зрошчвання яго карумпіраванай часткі з ценевай эканомікай. Згортвалася дэсталінізацыя.

Унутраная палітыка Брэжнева была накіравана на ўмацаванне абараназдольнасці краіны, што прыводзіла да ўзрастання ролі вайскоўцаў. Сацыяльная напружанасць, звязаная з дысідэнцкім рухам, прывяла да ўзмацнення ролі органаў дзяржбяспекі.

Пасля смерці Брэжнева ў лістападзе 1982 г. генеральным сакратаром ЦК КПССС стаў Ю. В. Андропаў, які пачаў уводзіць адміністрацыйныя меры па навядзенні парадку ў краіне.

Пасля смерці Андропава надышло нядоўгае праўленне К.У. Чарненкі (люты 1984 — сакавік 1985 г.), якое нічога не змяніла ў жыцці савецкага грамадства.