§ 11–4. Сацыяльна-эканамічнае становішча ў 1990-я гг.

3. Увядзенне грашовай сістэмы Рэспублікі Беларусь

Распад СССР на шэраг суверэнных дзяржаў не адразу прывёў да падзелу агульнасаюзнай грашовай сістэмы. Да сярэдзіны 1992 г. рубель працягваў заставацца агульнай грашовай адзінкай для былых савецкіх рэспублік. У Рэспубліцы Беларусь у гэты час працягваюць абарачацца грашовыя знакі Дзяржбанка СССР, а затым і Цэнтральнага банка Расіі. У канцы 1991—1992 гг. ад імя ўжо не існуючага Савецкага Саюза былі ажыццёўлены эмісіі грошай (выпуск грошай у абарачэнне) годнасцю 50, 200, 500 і 1000 руб. узору 1992 г.

Не вызначыўшы ўласнай грашова-крэдытнай палітыкі, беларускае кіраўніцтва працягвала выкарыстоўваць рубель у якасці адзінага плацежнага сродку. Такі курс прывёў да поўнай залежнасці маладой дзяржавы ад эканамічнай сітуацыі ў Расіі.

У той жа час у Беларусі доля свабодных цэн на асноўныя тавары апынулася значна ніжэй, чым у Расіі і краінах Балтыі. Тут значная колькасць коштаў аказалася фіксаванай і датаванай дзяржавай. Ва ўмовах адкрытасці міждзяржаўных межаў і бескантрольнага абарачэння савецкага рубля ішло масавае вымыванне спажывецкіх тавараў з краіны, іх вываз у суседнія Рэспублікі.

У сувязі з гэтым для абароны ўнутранага спажывецкага рынку 14 лістапада 1991 г. Савет Міністраў Рэспублікі Беларусь увёў аднаразовыя адразныя купоны — своеасаблівы аналаг папяровых грошай. Яны былі выпушчаныя ў выглядзе карткі спажыўца для сумеснага абыходжання з савецкім рублём з мэтай абароны ўнутранага спажывецкага рынку.

З чэрвеня 1992 г. былі ўведзеныя ў абарачэнне разліковыя білеты Нацыянальнага банка Беларусі як заменнікі савецкіх рублёў. Адзін такі білет быў роўны 10 рублям. На банкнотах наміналам да 100 рублёў былі намаляваныя прадстаўнікі беларускай фаўны. Таму новая беларуская грашовая адзінка ў цэлым атрымала ў народзе назву «зайчык». Завяршальным этапам існавання рублёвай зоны стала рашэнне Цэнтральнага банка Расійскай Федэрацыі аб канфіскацыі з абарачэння ў канцы ліпеня 1993 г. грашовых знакаў узору 1961, 1991, 1992 гг. і замене іх грашовымі знакамі ўзору 1993 г. Рэспубліка Беларусь апынуліся перад неабходнасцю самой вызначаць грашова-крэдытную палітыку дзяржавы.

Такім чынам, з другой паловы 1993 г. у наяўна-грашовым абарачэнн краіны сталі выкарыстоўвацца толькі разліковыя білеты Нацыянальнага банка Рэспублікі. З аднаго боку, гэта спрасціла працу з наяўнымі грашыма, а з іншага – яшчэ больш абвастрыла праблему стварэння грашовай сістэмы, якая адпавядала сацыяльна-эканамічным адносінам у Беларусі.

19 кастрычніка 1994 г. Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь прыняў рашэнне, згодна з якім адзіным законным плацежным сродкам на тэрыторыі краіны з'яўляецца беларускі рубель. Так, толькі больш чым праз тры гады пасля абвяшчэння палітычнай і эканамічнай самастойнасці Беларусі Рэспубліка здабыла сваю нацыянальную валюту. Пачаўся складаны і супярэчлівы перыяд барацьбы за ўмацаванне пазіцый беларускага рубля, утаймавання інфляцыі.