§ 44. Агульныя хімічныя ўласцівасці металаў

Узаемадзеянне металаў з простымі і складанымі рэчывамі

Да агульных хімічных уласцівасцей металаў адносяць іх рэакцыі з неметаламі, вадой, кіслотамі, солямі. Для некаторых металаў таксама характэрны рэакцыі з растворамі шчолачаў. Частка металаў уступае ў рэакцыі з арганічнымі рэчывамі. Многія пералічаныя ўзаемадзеянні вам вядомы з папярэдніх раздзелаў. Акрамя таго, вы вывучалі хімічныя ўласцівасці металаў у 9-м класе. Таму на дадзеным этапе навучання мы сістэматызуем вядомыя вам уласцівасці, склаўшы табліцу 31.

Табліца 31. Агульныя хімічныя ўласцівасці металаў

Рэагенты і ўраўненні рэакцый	Асаблівасці ўзаемадзеяння з металамі
Неметалы	Утвараюць бінарныя злучэнні: аксіды, гідраксіды, нітрыды, галагеніды. Рэакцыі працякаюць як пры звычайных умовах, так і пры награванні
$2 Cu with 0 on top space plus space straight O with 0 on top subscript 2 space equals with t on top space space 2 Cu with plus 2 on top straight O with negative 2 on top$ $2 straight K with 0 on top space plus space stack straight H subscript 2 with 0 on top space equals with t on top space space 2 straight K with plus 1 on top straight H with negative 1 on top$ $6 stack Li space with 0 on top plus space stack straight N subscript 2 with 0 on top space equals space 2 Li with plus 1 on top subscript 3 straight N with negative 3 on top$ $2 Fe with 0 on top space plus space 3 Cl with 2 on top subscript 2 space equals with t on top space space 2 Fe with plus 3 on top Cl with negative 1 on top subscript 3 space$
Вада	Шчолачныя і шчолачназямельныя (Са, Sr, Ва, Ra) металы ўтвараюць вадарод і шчолач пры звычайных умовах.
$straight a right parenthesis space 2 straight K space plus space 2 straight Н subscript 2 straight O space equals space 2 KОН space plus space straight Н subscript 2 upwards arrow$ $Ва space plus space 2 straight Н subscript 2 straight O space equals space Ва left parenthesis ОН right parenthesis subscript 2 space plus space straight Н subscript 2 upwards arrow$
$straight б right parenthesis space 3 Fe space plus space 4 straight H subscript 2 straight O space equals with t on top space space Fe subscript 3 straight O subscript 4 space plus space 4 straight Н subscript 2 text ↑ end text$ $Zn space plus space straight H subscript 2 straight O space equals with t on top space space ZnO space plus space straight Н subscript 2 text ↑ end text$	Металы сярэдняй актыўнасці, рэагуючы з парамі вады, утвараюць аксіды.
$straight в right parenthesis space Mg space plus space 2 straight H subscript 2 straight O space equals with t on top space space Mg left parenthesis OH right parenthesis subscript 2 text ↓ end text plus space straight Н subscript 2 text ↑ end text$ $2 Al space plus space 6 straight H subscript 2 straight O space equals space 2 Al left parenthesis OH right parenthesis subscript 3 downwards arrow space plus space 3 straight Н subscript 2 upwards arrow$	Утвараюць нерастваральныя асновы: магній рэагуе з вадой, што кіпіць; алюміній рэагуе з вадой, калі з паверхні выдалена плёнка аксіду, напрыклад алюміній амальгаміраваны
Кіслоты	Шчолачныя металы рэагуюць з кіслотамі-акісляльнікамі HNO_3(канц), H₂SO_4(канц) з выбухам. Pb пасівіруецца ў разбаўленых HCl, H₂SO₄. Нагадаем, што пры ўзаемадзеянні металаў з кіслотаміакісляльнікамі HNO_3(канц) і H₂SO_4(канц) вадарод не вылучаецца, а ўтвараюцца прадукты аднаўлення азоту і серы
$Мg space plus space 2 HCl space equals space MgCl subscript 2 space plus space straight H subscript 2$ $Fe space plus space straight H subscript 2 SO subscript 4 left parenthesis разб right parenthesis space end subscript equals space FeSO subscript 4 space plus space straight H subscript 2 upwards arrow space$
Солі	У водных растворах металы s-элементаў, валодаючы моцнымі аднаўленчымі ўласцівасцямі, выцясняюць з вады вадарод, а не іоны менш актыўных металаў з солей. Астатнія металы рэагуюць у адпаведнасці са становішчам у радзе актыўнасці
$Fe space plus space CuCl subscript 2 space equals space FeCl subscript 2 space plus space Сu downwards arrow space$ $Сu space plus space 2 AgNO subscript 3 space equals space 2 Ag downwards arrow space plus space Cu left parenthesis NO subscript 3 right parenthesis subscript 2 space$
Растворы шчолачаў	У такія рэакцыі ўступаюць цынк, алюміній, берылій
$Zn plus 2 straight H subscript 2 straight O plus 2 NaOH left parenthesis straight р minus straight р right parenthesis equals Na subscript 2 left square bracket Zn left parenthesis OH right parenthesis subscript 4 right square bracket plus straight Н subscript 2 upwards arrow$	У такія рэакцыі ўступаюць цынк, алюміній, берылій

Адзначым, што з вадой пры нармальных умовах узаемадзейнічаюць усе металы s-элементаў, акрамя берылію і магнію. Магній рэагуе з вадой пры награванні. Алюміній узаемадзейнічае з вадой пры пакаёвай тэмпературы, але толькі пасля выдалення з яго паверхні плёнкі аксіду алюмінію. Пры гэтым утвараюцца гідраксіды металаў. Астатнія металы ад марганцу да вадароду ў радзе актыўнасці ўзаемадзейнічаюць з парамі вады пры награванні, утвараючы, як правіла, аксіды металаў. Металы, якія знаходзяцца ў радзе напружанняў пасля вадароду, не ўзаемадзейнічаюць з вадой ні пры якіх умовах.

Актыўныя металы (Na, K) уступаюць у рэакцыі з карбонавымі кіслотамі, спіртамі, феноламі.