§ 7. Правілы пабудовы сказаў з адасобленымі членамі, знакі прыпынку
Практыкаванне 93
Прачытайце верш Уладзіміра Караткевіча «Эмігранты». Сфармулюйце і запішыце асноўную думку твора. Ці пагаджаецеся вы з наступнай думкай славутага філолага Д. Ліхачова: «Вершы наогул нельга прачытаць з першага разу. Спачатку трэба адчуць, зразумець музыку верша, потым ужо чытаць з гэтай музыкай — самому сабе або ўслых».
Спішыце тэкст, расстаўляючы знакі прыпынку. Растлумачце іх пастаноўку.
Двух зуброў ад нетраў Белавежы
На Каўказ завезлі аддалісн.
Там лугі зялёныя бязмежныя
Там багата сонца і зямлі...
Хмары над лясамі залатымі
Соль трава вадзіцы смачнай жмут
Лёгка дыхаць так як на радзіме
Але ў кожнага ёсцьф родны кут.
Дзеці гэтага не разумеюць
Нарадзіўшыся ў чужым бары
І на тое як яны дурэюць
Непахвальна дзівяцца зубры.
На празрыстых светла-сініх водах
Сняцца ім айчыны берагі
Па ́параць імшаныя калоды
Сінія пад месяцам лугі
Сінія пралескі на сугрэве
Мухамор чырвоны ля азёр
І калоны манументаў-дрэваў
Што вярхамі дастаюць да зор.
Паразважайце, што дазваляе паэту аб’яднаць у адзін рад лагічна неаднародныя паняцці соль, трава, хмары, жмут вадзіцы; берагі, папараць, калоды, лугі? Што звязвае іх у адзін сэнсавы і эстэтычны рад? Якія сродкі ствараюць эмацыянальнасць верша?
Назавіце сказы з аднароднымі і адасобленымі членамі, вызначце іх стылістычную ролю.
Зрабіце марфалагічны разбор прыслоўя (на выбар).
Акрэсліце сінтаксічную ролю слова што ў апошнім радку. Калі што з’яўляецца злучнікам, калі — адносным займеннікам? Як размежаваць падобныя выпадкі? Запішыце адпаведныя прыклады сказаў.