§ 13. Уласнасць і даходы

Адносіны ўласнасці. У паўсядзённым жыцці пра ўласнасць кажуць, калі неабходна вызначыць, каму належыць рэч. Напрыклад, «гэта мой дом» або «гэта мой аўтамабіль». Але ўласнасць — гэта не проста стаўленне асобнага чалавека ці групы людзей да пэўнай рэчы як да сваёй. З эканамічнага пункту погляду ўласнасць складаюць адносіны з нагоды прыналежнасці рэчаў, пэўных эканамічных даброт.

Уласнасць — гэта прызнаныя грамадствам стасункі ў сувязі з размеркаваннем і прысваеннем эканамічных даброт паміж разнастайнымі суб’ектамі эканамічных адносін. Катэгорыя «ўласнасць » — гэта вынік факта абмежаванасці рэсурсаў і магчымасці іх альтэрнатыўнага прымянення. Паколькі пытанні ўласнасці закранаюць непасрэдна інтарэсы людзей, узнікае неабходнасць іх прававога рэгулявання — права ўласнасці замацоўваецца законам.

Суб’ект уласнасці (уласнік) — асоба ці група асоб, якія валодаюць якой-небудзь маёмасцю, распараджаюцца і карыстаюцца ёй. Уласнікамі могуць быць асобныя людзі (фізічныя асобы), арганізацыі і прадпрыемствы (юрыдычныя асобы), у тым ліку замежныя. Аб’екты ўласнасці могуць быць матэрыяльныя (дом, адзенне), нематэрыяльныя (аўтарскія правы на выраб, патэнты на вынаходствы).

Адносіны ўласнасці ўяўляюць сабой адносіны валодання, карыстання, распараджэння. Валоданне — гэта юрыдычна замацаваны факт, які азначае рэальнае ўладанне аб’ектам уласнасці. Карыстанне — гэта выкарыстанне аб’екта ўласнасці ў адпаведнасці з яго прызначэннем па жаданні карыстальніка, які прысвойвае карысныя вынікі. Распараджэнне — гэта кіраванне ўласнасцю (продаж, дарэнне, перадача ў арэнду і інш.).

Ці можна карыстацца рэччу, не валодаючы ёй? Ці можа быць так, што чалавек валодае рэччу, але не мае права карыстацца ёй?

Уласнік мае права здзяйсняць у адносінах да маёмасці, што належыць яму, любыя дзеянні, якія не супярэчаць законам, безумоўна, калі гэтыя дзеянні не парушаюць правоў іншых суб’ектаў. Пры гэтым уласнік нясе адказнасць за сваю маёмасць. Адказнасць мае на ўвазе забеспячэнне належнага выкарыстання аб’екта ўласнасці. У тых выпадках, калі гэта патрабаванне не выконваецца, уласнік павінен кампенсаваць нанесены ўрон, напрыклад калі гэта звязана з невыкананнем эканамічных абавязацельстваў, забруджваннем навакольнага асяроддзя, парушэннем правоў іншых суб’ектаў.

Прааналізуйце наступныя артыкулы Грамадзянскага кодэкса Рэспублікі Беларусь:

● Артыкул 211. Цяжар утрымання маёмасці.

● Артыкул 212. Рызыка выпадковай гібелі маёмасці.

Растлумачце на прыкладах, што канкрэтна мае на ўвазе цяжар утрымання маёмасці. На каго ўскладзены гэты цяжар і рызыкі гібелі і пашкоджання маёмасці?

Існуюць розныя спосабы набыцця права ўласнасці. Першасныя маюць на ўвазе ўзнікненне права ўласнасці ў выніку стварэння рэчы, знаходжання і збору агульнадаступных рэчаў (грыбоў, ягад і інш.), а другасныя (вытворныя) — пераход ужо існуючага права да другога ўласніка ў выніку продажу, дарэння, абмену, атрымання ў спадчыну.